«Якая?»
«Дай раней слова, што выканаеш».
«Ды якая просьба?»
«Ну, ды ўжо дай слова!»
«Добра».
«Слова гонару?»
«Слова гонару».
«Вось якая просьба: у цябе ёсць, пэўна, многа памёршых сялян, якія яшчэ не выкасаваны з рэвізіі?»
«Ну, ёсць; а што?»
«Перавядзі іх на мяне, на маё імя».
«А на што табе?»
«Ну, ды мне трэба».
«Ды на што?»
«Ну, ды ўжо трэба... гэта ўжо мая справа, словам трэба».
«Ну, ужо, напэўна, што-небудзь задумаў. Прызнайся, што?»
«Ды што-ж задумаў? з гэтай дробязі і зрабіць нічога нельга».
«Дык навошта-ж яны табе?»
«Ох, які цікаўны! яму ўсякую дрэнь хацелася-б памацаць рукой, ды яшчэ і панюхаць».
«Дык чаму-ж ты не хочаш сказаць?»
«Ды што-ж табе за карысць ведаць? Ну, проста так, прышла фантазія».
«Дык вось-жа: да таго часу, пакуль не скажаш, не зраблю!»
«Ну, вось бачыш, вось ужо і несумленна з твайго боку: слова даў, ды і адступаешся».
«Ну, як ты сабе хочаш, а не зраблю, пакуль не скажаш нашто».
«Што-б такое сказаць яму?» падумаў Чычыкаў і пасля хвіліны раздумвання абвясціў, што мёртвыя душы патрэбны яму, каб набыць вагу ў грамадскіх колах, што ён маёнткаў вялікіх не мае, дык пакуль што хоць-бы якія-небудзь душы.
«Хлусіш, хлусіш!» сказаў Наздроў, не даўшы скончыць: «хлусіш, брат!»
Чычыкаў і сам заўважыў, што прыдумаў не вельмі спрытна, і прычына даволі слабая. «Ну, дык я-ж табе скажу прасцей», сказаў ён, паправіўшыся: «толькі, зрабі ласку, не прагаварыся нікому. Я надумаў жаніцца; але трэба табе ведаць, што бацька і маці нявесты надта ганарлівыя людзі. Такая, дапраўды, камісія: не рад, што звязаўся, хочуць абавязкова, каб у жаніха было ніяк не менш за трыста душ, а паколькі ў мяне амаль цэлых паўтараста сялян нехапае...»
«Ну, хлусіш! хлусіш!» закрычаў зноў Наздроў.
«Ну, вось тут ужо», сказаў Чычыкаў, «ні вось на столькі не салгаў», і паказаў вялікім пальцам на сваім мезіным самую маленькую частку.
«Галаву закладаю, што хлусіш!»
«Аднак-жа, гэта крыўдна! Што-ж я такое сапраўды! Чаму я абавязкова хлушу?»
«Ну, ды я-ж ведаю цябе: ты-ж вялікі шэльма, дазволь мне гэта сказаць табе па дружбе! Калі-б я быў тваім начальнікам, я цябе павесіў-бы на першым дрэве».
Чычыкаў абразіўся такой заўвагай. Ужо кожны выраз, хоць крыху грубы, ці абражаючы добрапрыстойнасць, быў яму непрыемны. Ён нават не любіў дапускаць з сабой ні ў якім выпадку фамільярнага абыходжання, хіба толькі, калі асоба была занадта высокага звання. I таму цяпер ён зусім пакрыўдзіўся.
«Дальбог, павесіў-бы», паўтарыў Наздроў: «я табе кажу гэта шчыра, не для таго, каб цябе пакрыўдзіць, а проста па-сяброўску кажу».
«Усяму ёсць межы», сказаў Чычыкаў з пачуццём годнасці. «Калі хочаш пафарсіць падобнымі размовамі, дык ідзі ў казармы», і потым дадаў: «не хочаш падараваць, дык прадай».
«Прадаць! Ды я-ж ведаю цябе, ты-ж падлюга, ты-ж дорага не дасі за іх?»
«Эх, ды ты-ж таксама спрыцён! глядзі ты! што яны ў цябе брыльянтавыя, ці што?»
«Ну, так і ёсць. Я ўжо цябе ведаў».
«Злітуйся, брат, што ў цябе за жыдоўскае пабуджэнне? Ты-б павінен проста аддаць іх мне».
«Ну, паслухай, каб давесці табе, што я зусім не які-небудзь скнара, я не вазьму за іх нічога. Купі ў мяне жарабца, я табе аддам іх у прыдачу».
«Злітуйся, навошта-ж мне жарабец?» сказаў Чычыкаў, сапраўды здзіўлены такой прапановай.
«Як навошта? Ды я-ж за яго заплаціў дзесяць тысяч, а табе аддаю за чатыры».
«Ды нашто мне жарабец? Завода я не трымаю».
«Ды паслухай, ты не разумееш: я-ж з цябе вазьму цяпер усяго толькі тры тысячы, а астатнюю тысячу ты можаш заплаціць мне пасля».
«Ды не патрэбен мне жарабец, бог з ім!»
«Ну, купі буланую кабылу».
«I кабылы не трэба».
«За кабылу і за шэрага каня, якога ты ў мяне бачыў, вазьму я з цябе толькі дзве тысячы».
«Ды не патрэбны мне коні».
«Ты іх прадасі: табе на першым кірмашы дадуць за іх у тры разы больш».
«Дык лепш ты іх сам прадай, калі ўпэўнен, што выгадаеш у тры разы».
«Я ведаю, што выгадаю, ды мне хочацца, каб і ты меў карысць».
Чычыкаў падзякаваў за прыязнасць і рашуча адмовіўся і ад шэрага каня, і ад буланай кабылы.
«Ну, дык купі сабак. Я табе прадам такую пару, проста мароз па скуры ідзе! брудастая, з вусамі, поўсць стаіць угору, як шчаціна. Бачкаватасць рэбраў неймаверная, лапа ўся ў камяку — зямлі не кране!»
«Ды навошта мне сабакі? Я-ж не паляўнічы».
«Ды мне хочацца, каб у цябе былі сабакі. Паслухай, калі ўжо не хочаш сабак, дык купі ў мяне шарманку, цудоўная шарманка; самому, як сумленны чалавек, абышлася паўтары тысячы; табе аддаю за 900 рублёў».