— Сядайце, дзядзька Андрэй! — паказаў Уласюк на мяккае крэсла каля стала.— Я хутка прыстараюся чаю, ці гарбаты. Як лепей называць па-беларуску: чай ці гарбата?
— Як ні назавеш,— усё будзе добра, абы смачна,— адказаў жартам Лабановіч.
— Ды не адным чаем жыў будзе чалавек. Пашукаю чаго-колечы і да чаю — на патрэбу чалавеку. Што?
Уласюк то знікаў, то з’яўляўся, гатуючы вячэру. Кожны раз ён казаў што-небудзь, адпускаў жарты, сам смяяўся густым басам.
— Дом гэты якраз змяшчаецца на Паліцэйскай вуліцы, пад носам, можна сказаць, у паліцыі, а бліжэй да паліцыі — яно смялей і спакайней, што? — гаварыў Уласюк і бестурботна смяяўся.
Нарэшце вячэра была прыгатавана. Гаспадар паставіў на стол чайнік, а каб чай лепей настояўся, накрыў чайнік старым адвакацкім капелюшом. Потым дастаў з шафы талерку з падсохлымі лустачкамі хлеба, выцягнуў кавалак каўбасы, як відаць, немалой даўнасці, парэзаў яе на тонкія скрылікі.
— Усякая ежа куды смачнейшая, калі з густам пададзена, што? — казаў Уласюк, не дужа спяшаючыся з вячэрай. Ужо ў самым канцы паставіў кручок гарэлкі, разліў яе пароўну ў чаркі.
— Вячэра небагатая, затое дэмакратычная, што? Дык вып’ем і за наша знаёмства, і за новую беларускую газету! — урачыста сказаў Уласюк, паднімаючы ўгору чарку.
Выпілі. Узялі па кавалачку хлеба і па скрыліку каўбасы.
— Як глядзіце вы, дзядзька Андрэй, на выхад у свет першай беларускай газеты? — запытаў Уласюк.
— Для мяне гэта такая радасць, такое шчасце, што я баюся нават верыць у тое, што газета такая можа выйсці,— усхвалявана азваўся Лабановіч.
— Выйдзе, выйдзе,— упэўнена сказаў Уласюк,— ужо і матэрыялу сабрана столькі, што і ў нумар не ўмесціш.
— Рад, вельмі рад і ад усяго сэрца вітаю нараджэнне новага выдання, першай газеты, якая будзе выходзіць на беларускай мове. Я не раз думаў, што для беларускага народа даўно патрэбен такі часопіс, які моваю народа, матчынаю моваю, зварачаўся б да яго са словам праўды. Але якое слова праўды скажаце вы яму, калі за праўду ў астрогі саджаюць? — запытаў Лабановіч, і ў тоне яго запытання чуліся страх і трывога за лёс роднага слова.
Уласюк пагладзіў свае пышныя чорныя вусы, зірнуў на Лабановіча касымі вачамі.
— Нічога, дзядзька Андрэй, не клапацецеся і не бойцеся: мы, беларусы, хітрыя — чорта абдурым. Кожны артыкул, прызначаны для друку, мы будзем узгадняць з юрыстамі: можна яго змяшчаць ці няможна, каб захаваць газету. Будзем пісаць так, каб камар носа не падсунуў. Мы збіраем і згуртоўваем вакол нашай заўтрашняй газеты свядомых беларусаў, лепшыя сілы народа. Вось я і вас запрашаю да нашай талакі.
— Я з мілаю душою гатовы працаваць, як толькі здолею, на карысць агульнай грамадскай справы,— адказаў Лабановіч. Яму было дужа прыемна, што яго запрашаюць на такую важную працу. Толькі брала сумненне, ці няма тут якой-небудзь памылкі, непаразумення. I ён запытаў:— Але чым я заслужыў, што вы запрашаеце мяне на работу ў газеце? I чаму вы іменна шукаеце мяне — вы так гаварылі?
Уласюк закурыў папяросу, пакасіўся на цёмны куток пакоя.
— Сёе-тое мы чулі і ведаем пра вас,— сказаў Уласюк.— Мы ведаем і некаторыя вашы творы. Яны не надрукаваны, а ходзяць у народзе, нібы зложаныя народам. Вось хоць бы гэта:
Давялося раз Гаўрыле
З вёскі ў горад завітаць.
Чхаў пяхотай вёрсты, мілі,
Каб той праўды пашукаць.
[[[[[]]]]]
Вы гэта пісалі, што?
— Калі б такое пытанне я пачуў ад следчага, дык сказаў бы, што не я,— пасміхнуўся Лабановіч.— Праўда, нешта падобнае калісь складаў я. Ад вас жа я пачуў новы варыянт.
— Такі ўжо лёс гуртовай, народнай творчасці,— заўважыў Уласюк.— Важна, што народ прымае аснову, а рабіць змены ў тэксце — яго права. Ніякі юрыст пад гэта не падкапаецца, што?
— Супраць гэтага і я нічога не маю,— сказаў узрадаваны Лабановіч. А потым шчыра і прастадушна прызнаўся:
— Ведаеце, Мікіта Аляксандравіч, я прабаваў пісаць і па-руску і па-беларуску — ёсць такое моцнае жаданне. Ды сам я адчуваю, што па-руску пісаць мне цяжэй і напісанае выходзіць нязграбна. Апроч таго, руская мастацкая літаратура такая багатая, што пракласці сабе дарогу на гэтым шляху цяжка. I як моцна трэба напісаць, каб напісанае табою чыталі з цікавасцю пасля Пушкіна, Лермантава, Крылова, Гогаля! Пісаць мне па-беларуску шмат лягчэй і прасцей, бо сваё роднае, матчына слова мацней закранае струны сэрца. Даруйце мне такі кніжны выраз. Дарогі ж для напісанага беларускаю моваю не было. У выніку ўсяго гэтага я адчуваў горкі смутак. I сапраўды: навошта пісаць, калі напісанае табою не дойдзе да сэрца людскога?