Непрыметна прайшоў час, і настаў дзень экзаменаў. Лабановіч загадзя даставіўся з вучнямі ў Стаўбуноўскую школу, каб яны азнаёміліся з новаю для іх абстаноўкаю і пачуваліся болей упэўнена і смела. Сам жа Лабановіч на гэты раз, як бяспраўны настаўнік, сядзеў далей ад стала экзаменатараў у якасці старонняга і пасіўнага наглядальніка. Яго настаўніцкае сэрца адчувала нейкую неакрэсленую крыўду. Затое яго вучні шчаслівымі варочаліся пад вечар дамоў. З радасці яны выпілі піва, і Тодар Бярвенскі, ідучы, спяваў песні сваім хрыпаватым, як у маладога пеўніка, голасам.
Бацькі вучняў сумленна расплаціліся з настаўнікам, а сам ён падзяліўся сваім заработкам з Уладзімерам, чыім хлебам карміўся. Некалькі дзесяткаў заробленых рублёў зараз здаваліся Лабановічу значным капіталам, з якім весялей заглядалася ў заўтрашні дзень. Але разам з гэтым надыходзіў і той трывожны неспакой, звязаны з пытаннем — а што будзе далей? Заставацца ў гэтай глухой Смалярні, дзе заработкі скончыліся, не выпадала, сядзець жа на хлебе брата, а хлеба таксама было ў абрэз, нязручна. Такім чынам, трэба было збіраць манаткі і падавацца ў іншае месца. Вось толькі б падсохнулі дарогі.
Але ў дарогу прыйшлося рушыць раней, чым прасохла зямля. У Смалярню прыйшоў нечакана Янка.
— Сам Бог пасылае цябе да мяне! — радасна сустрэў прыяцеля Лабановіч.— I як гэта адважыўся ты ў бездараж пускацца ў вандроўку?
— Для смелых людзей няма бездарожжа! — горда зазначыў Янка.— Але чаго гэта Богу раптам спатрэбілася пасылаць мяне да цябе?
— Стаю, брат, я на ростанях. Адзін мой этап скончыўся. Трэба кудысь падавацца, а куды, не ведаю. Вось чаму я і рады параіцца з табою,— прызнаўся Лабановіч.
— А што тут доўга думаць, куды падавацца! Падаўся, і ўсё. Для таго я і прыйшоў да цябе, каб рушыць у дарогу,— у словах Янкі чулася нешта сур’ёзнае.
— Аб якой дарозе гаворыш, Янка?
Замест адказу Янка дастаў з кішэні пісьмо. Пісаў Уладзік Сальвэсяў. У пісьме, прысланым праз аднаго надзейнага чалавека, гаварылася аб засульскай настаўніцы Фідрус. Яна напісала інспектару народных вучылішчаў, што яе запрашалі ў Мікуцічы на настаўніцкі сход. Уладзік настойліва прасіў перагаварыць з гэтай настаўніцай, і як найхутчэй, каб яна адмовілася ад сваіх слоў, а не — дык і прыстрашыць. I гэты абавязак ускладаўся на Янку і Андрэя.
— Дык што скажаш? — спытаў Янка.
— Якому ж дурню прыйшло ў галаву запрашаць на сход гэтую дурную саву? — абурыўся Лабановіч.— Ужо адно яе прозвішча чаго варта!
Янка вінавата спусціў вочы.
— У гэтай справе ёсць і майго кусок дурня,— прызнаўся ён.
Лабановіч крыху памякчэў.
— А ты ведаеш яе?
— Сустракаўся аднойчы. Яна здалася мне прагрэсіўнаю жанчынаю.
— Маладая ці старая?
— Стараватая,— нясмела адказаў Янка.
— Ды проста кажы: грыб стары. I, пэўна, з духоўнага звання?
— А чорт яе ведае! Савою ж ты назваў яе правільна.
— Ну, дык ідзі і цалуйся з ёю.
— Не, брат,— справа грамадская, пойдзем разам.
Лабановіч яшчэ крыху пазлаваўся, а нарэшце адпусціўся і сказаў:
— Калі ісці, дык з музыкаю!
— Вось гэта голас! — падхапіў павесялеўшы Янка.— Пад музыку, пад барабан і салдатам весялей хадзіць. А з якою музыкаю мы пойдзем?
— Наша музыка безгалосая, а чуваць будзе далёка.
— Дык і ты пачаў гаварыць афарызмамі? — крыху здзівіўся Янка.— Што ж гэта за музыка такая?
— Музыка наша зачнецца ад выварата,— сказаў Лабановіч.
— Во! Цяпер я разумею, пра якую музыку гаворыш ты. Пара, пара, браце, музыкантам нашым па свеце пахадзіць ды пайграць добрым людзям.
Сябры дамовіліся захапіць з сабою лісткі і брашуркі, што ляжалі пад вываратам, і раскідаць сям-там, каб людзі чыталі іх. Але наўперад гэтыя брашуркі і лісткі трэба было прагледзець, адабраць, бо шмат якія з іх ужо аджылі свой век і страцілі надзённую актуальнасць.
Запаветны выварат верна і сумленна выпаўніў свой абавязак ахоўніка літаратуры: ні адна кропля вады не прасачылася ў засмоленую скрынку, усё было цэла. Тое, што ўжо страціла цікавасць ці застарэла або проста не адпавядала палітычным поглядам двух сяброў, было тут жа спалена, а болей важнае — узята ў дарогу. Рэшту зноў схавалі пад выварат.
Узяўшы на ўсякі выпадак маленькіх цвічкоў і малаток, сябры рушылі ў дарогу. У полі па нізінах і па ўскрайку лясоў яшчэ бялеў снег. З узгоркаў па дарозе беглі ручайкі, а пад нагамі хлюпала вадкая гразь, і толькі на высокіх пясчаных узгорках зямля падсыхала: там ісці было лёгка і прыемна.