І вось тут шчаслівы струмень перастаў іскрыцца і насіць прыяцеляў па лагодных хвалях.
Новы панямонскі ўраднік — Кашчэй, відаць, падаўся ў адстаўку — прыехаў на добрым кані і на фарсістай брычцы на хутарок, дзе жылі Янка і Андрэй. Ураднік саскочыў з брычкі, прывязаў каня, а сам падаўся ў двор. Сябры сустрэлі яго каля весніц.
— Заходзьце, калі ласка,— сказаў Андрэй.
Ураднік паздароўкаўся, нават узяў пад казырок і паціснуў прыяцелям рукі.
— Ставоліч,— назваў ён сябе.— Вы мяне прабачце, але служба ёсць служба... Хто Андрэй Лабановіч? — запытаў ён, быстра акінуўшы позіркам сяброў.
— Я! — сказаў Лабановіч.
Ставоліч выняў з партфеля, такога ж фарсістага, як і сам ураднік, пакет з паважнаю пячаццю мінскага жандарскага кіраўніцтва.
— Папрашу вас распісацца,— сказаў Ставоліч, паказваючы ў спісе месца для подпісу.
Лабановіч распісаўся. Ураднік развітаўся, зноў узяўшы пад казырок, сеў у брычку і паехаў. Калі брычка схавалася на паваротцы за пышнымі кустамі ялоўцу, Лабановіч акуратненька абарваў вузенькую палоску з пакета. Янка стаяў і недаўменна пазіраў на Андрэя. Янку на момант пачулася, што між імі хтось праводзіць мяжу.
— Што піша ротмістр?
Замест адказу Андрэй перадаў Янку паперу. На адной лініі з подпісам ротмістра была прыбіта пячаць.
Жандарскі ротмістр пісаў:
«Гэтым прадпісваецца вам 12 жніўня 1907 г. з’явіцца ў г. Мінск, Падгорная, 16, для дачы паказання па справе настаўніцкага сходу, які адбыўся ў с. Мікуцічы 9 ліпеня 1906 г. У выпадку няяўкі вы будзеце арыштаваны і дастаўлены па этапу».
Подпіс быў невыразны: можна было чытаць і Салтанаў, і як Салтысанаў.
Сябры моўчкі пераглянуліся.
— А чаму ж не прывезлі пакета і мне? — крыху разгублена запытаў Янка. І выгляд меў такі, нібы яго пакрыўдзілі.
Андрэй ускінуў плячамі і рукі развёў, што азначала: «Не ведаю».
— Я толькі абегла заўважыў у спісе, дзе распісваюцца ў атрыманні пакетаў, сваё прозвішча, прозвішча Уладзіка Сальвэсева і нейкага незнаёмага мне Тургая. Болей нічога не было там.
Янка ў сваю чаргу паціснуў плячамі і ў поўным неўразуменні прамовіў:
— Дык што ж гэта значыць?
Лабановічу лезлі ў галаву розныя думкі, дагадкі, прыпушчэнні. Але перш чым выказаць іх, трэба было перадумаць, узважыць і ўжо тады гаварыць.
Каб развесяліць Янку, Андрэй расказаў пра адзін выпадак, які нібы меў месца ў практыцы студэнтаў. Прафесар на лекцыі паставіў нейкі дослед. Пасля гэтага, упэўнены, што апарат усё паказвае як належыць, урачыста запытаў: «І што ж мы бачым?» У апараце нічога не было відаць. Тады прафесар сказаў: «Мы бачым, што мы нічога не бачым, а чаму нічога не бачым, мы зараз пабачым». Дык і я магу сказаць,— дадаў Андрэй,— нічога невядома. А чаму невядома? А таму, што нічога невядома. Пасля допыту буду ведаць.— А потым прыняў паставу артыста на эстрадзе і прадэкламаваў, па-акторску падняўшы руку:
Кто снидет в глубину морскую,
Покрытую недвижно льдом?
Кто испытующим умом
Проникнет в бездну роковую
Души... жандармской?
«Жандармской» Андрэй ужыў замест «коварной».
— Ніякай загадкавай тайны няма ў жандарскай душы, бо яна голая, як калена, без ніводнага валаска. Уся ж сутнасць жандарская месціцца ў словах: «ташчыць і не пушчаць»,— сказаў Янка.
Андрэй палажыў руку на плячо Янку і прамовіў евангельска-царкоўным тонам:
— Няма нічога патайнага, што не стала б яўным, як казаў калісь дзяк Бацяноўскі. Пачакаю трохі: да дванаццатага жніўня застаецца не так ужо многа. А можа, і да гэтага часу што-небудзь адслоніцца.
— Эх, прападзі яны пропадам! І пажыць спакойна не даюць. А жылі мы з табою, як рыбка з вадою. І яшчэ можна было б палавіць — надвор’е, глядзі, якое добрае!
— Дык што ж? Давай апранёмся ў рыбацкую адзежу ды пойдзем патрасём азярыны.
Гутарка спынілася: падыходзіла Андрэева маці.
— Скажы, сынок, чаго прыязджаў ураднік? — запытала яна.— Які пакет ён табе прывёз?
— Ды ты, мама, не трывожся: проста трэба праз нейкі тыдзень заявіцца да прыстава: я ж пад наглядам паліцыі. Баіцца, каб не збег куды.
Маці ўздыхнула, нічога не сказала і пайшла пыніць сваю работу. Яна зусім заспакоілася, калі хлопцы апранулі рыбацкую адзежу і падаліся ў бок Нёмана.
— Ведаеш што? — сказаў Янка.— Калі будзе багаты наш улоў, дык гэта будзе азначаць, што нічога благога не здарыцца з табою ў жандарскага ротмістра.