- Ды ў цэх жа вязальны... А чаму не хацеў браць з вёскі, вунь камітэт прыходзіў, чаму ж было не ўзяць камітэцкай саломы? А калі не з камітэта - чаму не можна было дагаварыцца з вяскоўцамі, яшчэ колькі вунь прыходзіла.
- Ты ўсё пра сваё. А пры чым тут мы? Адміністрацыя ёсць у нас?
- А вунь склад зусім згніў, працаваць няма як...
- Ат, кінь ты ўжо.
- Як гэта кінь?
Чалавек з дванаццаць камсамольцаў, якія спачатку досыць безуважліва слухалі сакратара, цяпер насцярожыліся. Была звычайная цікавасць да лаянкі, да ўзаемных папрокаў, цікавасць да таго, чым жа гэта, урэшце, усё скончыцца.
- Дык няма, хлопцы, больш прапаноў? - і сакратар згортвае і завязвае сваю парыжэлую, пажоўклую папку з паперамі. - Ну, дык лічу сход...
- Пастой, пастой... А маё хіба слова - не слова?
Новы загадчык клуба, які сядзеў да гэтага ў кутку і моўчкі назіраў за ўсім, пасунуўся да стала.
- Усё ж такі і я камсамолец, хоць і стары ўжо, але ж камсамолец. І сказаць вам - і буза ў вас, ну і буза-а... - «Але ж, канкрэтней, канкрэтней, таварыш Каведла...» - Так, бліжэй да справы. А справа, бачыце, у тым... Сяджу гэта я і дзіўлюся: і не камсамольцы, здаецца мне, сядзяць вось тут, а... хто яго ведае... ну, галошы старыя. Хлапец дзела гаворыць, а яму - кінь. Чаго ж гэта варта, любыя? І пра моладзь скажам... Паскудная, братцы, справа ў нас з моладдзю. - «Але ж канкрэтней, канкрэтней, таварыш Каведла...» - Так... Скажам, з'езд - добрая справа, трэба прапрацаваць, абмеркаваць, пагаварыць... Але ж да гэтага часу і другую справу трэба вырашыць. Як ты аб гэтым думаеш, паважаны сакратар?
Сакратар мнецца, моршчыць лоб і адказвае пытаннем:
- Гэта ты аб моладзі хіба?
- А хоць бы сабе і аб моладзі.
- Дык, бачыце, справа тут такая: гаварыў я анодысь з Анатоль Іванавічам, ну і парашылі мы вечар спайкі наладзіць... Ну, няхай паскачуць там. Ну, няхай... вось мы і думаем яшчэ на бюро пагаварыць аб гэтым.
- Гм... для пачатку што ж... Спайка - справа добрая, мо і прыгожая. Але ж трэба, таварыш, і аб іншым падумаць. Тыдзень я на заводзе ў вас - нічога толкам не бачу. - «Але ж канкрэтней, канкрэтней, таварыш Каведла!» - Клуб - гэта раз - анічагутка ў ім. Кніжак - два - анізвання. Газета - тры - ці бачыў хто ў вочы? Камсамольцы - чатыры - без пораху, ходзяць кіслыя. Інтэрнат - пяць - клоп клопа прусом паганяе. Завод - шэсць - цвіль на цвілі, дзіравыя печы. Заўком - сем - дзіравыя... так нікудышны заўком... А чаму? А вы ж ведаць павінны? А вы ж кам-са-молія.
Усе маўчалі. Сакратар не ведаў, дзе падзець вочы і куды пакласці сваю папку. Урэшце ён рашуча ўзяў яе пад пахі і, не гледзячы ні на каго, ціха мармытнуў сабе пад нос:
- Лічу сход зачыненым...
- Як гэта так?
- Ды так. Павестка дня ўся вычарпана.
- Як гэта вычарпана, калі я стаўлю вось гэтыя пытанні?
- Не ўнось дэзарганізацыі, таварыш... Нельга ж так, каб гэта раптам ды ўсё і вырашыць. Вось сабяромся на бюро і вырашым усё як след. Пазавём яшчэ... ну, хоць бы Анатоля Іванавіча... А то адразу.
Некаторыя з хлопцаў паціху смяяліся, другія мнагазначна пераміргваліся - найшла каса на камень - хто каго? А Яшка і яшчэ некалькі хлопцаў з нейкай не то надзеяй, не то з замілаваннем паглядалі на выцвілую кепку Каведлы, з-пад якой выбіваліся жорсткія русыя кудры. Каведла неяк грэбліва, пагардліва правёў вачыма згорбленую постаць сакратара, гэтую вечна спяшаўшую некуды постаць, спяшаўшую і не знаходзіўшую сабе месца. І пад кудрамі варушылася недзе назойлівая, дакучлівая думка: «Ну і тыпус! От вылівак, от птаха нябесная...»
Калі сакратар схаваўся за дзвярмі, Каведла смачна сплюнуў на падлогу, пастаяў яшчэ з хвіліну і, матнуўшы, нібы ў сцвярджэнне нейкае думкі, галавой, пасунуў рашуча да выхаду.
- Айда, хлопцы, чаго тут валэндацца. Хадзем, Яшка... - кінуў ён ад дзвярэй.
Быў калісьці Шурка. І было Шурку сем год. І быў ласы Шурка на пірагі і абаранкі. А пірагоў і абаранкаў - шэры кот наплакаў... Таму татка мамку біў, прыгаворваў:
- Ты жыццё маё засіліла, апаскудзіла, у-у, брыда сухарэбрая.
Тады Шурка бег, кідаўся бацьку ў калені і, цалуючы шурпатыя, прапахлыя клеем і сасновымі стружкамі рукі, мачыў слязой палапленыя штаны бацькавы і, схапіўшы аберуч вялікі-вялікі рыжы чобат бацькаў, віс на ім, віс і прасіў:
- Не бі мамку. Я табе кажу ці не...
А часам татка плакаў, размазваў на шчаціністым твары п'яныя слёзы, памінаў пра грошы, памінаў пра кішэню.
- Гануля, зірні, галубка мая, у кішэню правую ў ватоўцы... палучка ж мая там.
Глядзела матка ў кішэню - выварочвала яе. Тады церушыліся на падлогу крошкі хлеба, махорка, недакурак цыгаркі, стары аблуплены гузік. Глядзела правую, глядзела і левую. І, схапіўшыся раптам рукамі за голаў, галасіла на ўсю хату:
- А Госпадухна мой, Божухна, і няма ж на яго, ірада, кары тае смертнае, і няма ж на яго, супастата, ні закону, ні совесці...
Потым кідалася за ручніком, складвала яго ў тры-чатыры рэдзі і біла, біла неміласэрна татку і па галаве, і па вачах, і па спіне. Біла і нібы знаходзіла ў гэтым нейкую ўцеху, асалоду. Татка пакідаў звычайна плакаць, часам пачынаў смяяцца.
- Ну, яшчэ... Ну, яшчэ... Ото, так... вось яшчэ трошачкі, па хрыбту, па хрыбту, вышэй крышачку, бач, нешта чэшацца.
«Чаго яму смяяцца?» - думаў пры гэтым Шурка і падыходзіў да маткі.
- Кінь, мамка, не чапай... Яшчэ абаранка прынясе калі... з макам.
Быў ласы Шурка на пірагі і абаранкі.
Пост. Даўжэнны-даўжэнны пост - уся хата прапахне таранамі, капустаю ды горкім алеем. А то і нішчымніца - бульба з лупінамі ды хлеб. І разам надыдзе дзень, запахне з печы смачным-смачным. Мамка пірагі пячэ, пасху пасвянцаць будзе. А вось і на стале яны, і пах ад іх, удыхнеш - і пуп да косці прыстае, прыліпае. Не вытрымаць. Чаму ж і не паспытаць часам. Асабліва калі мамка занялася ля парасяці, абдзірае яму капыцікі. І... на поўны рот, ды ходала пад печ.
Грыміць чапяла, увіхаецца мамка ля падпечча.
- Вылазь, антыхрыстава душа. Бач, аскароміўся, нячыстая сіла... Вылазь, душагубец.
- Не палезу!
- Я табе кажу ці каму?
- Не палезу...
Чапяла спрытна пападае па лабаціне, за чапялой сунецца доўгая хударлявая мамчына рука, і віхор жорсткіх валасоў пападае ў кастлявыя пальцы - нехаця палезеш.
- Кінь, кажу!
- Не кіну...
- Кінь, іначай заб'ю!
- Усё роўна не кіну...
І кавалачак пірага, застаўшыся ў сашчапераным кулачку, спрытна пападае ў рот.
- Дык ты так, нехрысць ты гэткая, пачакай жа, пачака-а-й... вось я павыбіваю з цябе гэткія авантуры, пазганяю шаршні з паганае спіны, пачакай.
І віхор жорсткіх валасоў звіваецца ў тугі вузел - вось-вось вочы на лоб вылезуць.
- Будзеш, гад, болей?
- Буду...
- А галованька мая няшчасная, нарадзіла на свае мукі радзімца, у бацьку, мусіць, паганец, удаўся, - і, даўшы добрага ляшча ў хрыбет, матка пакідала Шурку ў спакоі і замыкала ў шуфлядцы такія пахучыя, такія прыгожыя велікодныя пірагі і іншыя не менш прывабныя і спакусныя прысмакі.
А віхор жорсткіх валасоў, упарты віхор застаўся і да гэтага часу. І, мусіць, праз гэты віхор і перадалася ў Сашку Каведлу тая ўпартасць, настойлівасць, з якой браўся ён за кожную справу і ўмела ці няўмела яе праводзіў. Але праводзіў заўсёды.
- Пажывём - пабачым... Выліўкі нам не дзіва. Бач, анцімоніі разводзіць, на сходзе ні слова. Яму ўсё Анатоль Іванавіч - бацька родны знайшоўся. А сам ні кроку. Але ж пачакай, будзе час - будзе і квас. Не ўсё разам.
Сашка Каведла думаў аб гуце, аб камсамольцах, аб заснуўшай ячэйцы. І чым болей думаў - тым спакайней рабілася на сэрцы.
- Толькі на педалі націскай, таварыш Каведла... Ды канкрэтней, канкрэтней... Вось газету наладзіць бы, радыё... Красата!
Сказаў сам сабе і ўсміхнуўся.
Вечар выдаўся ласкавы і ціхі. На ўзгорку пахла мятай і чаборам. І гэты водар п'яніў голаў, кружыў яе - таму і пераліваліся так прыгожа далёкія зоркі, зыбаўся свет іх празрысты і чаруючы на ціхіх струменях ракі. Адтуль несла такой ядранай, падбадзёрваючай вільгаццю.