Яна сядзела насупраць мужа, мініяцюрненькая, прыгожанькая, у пышным футрачку, і замаркочана разглядала нехлямяжае нутро дыліжанса.
Суседзі яе, граф і графіня Гюбэр дэ Брэвіль, насілі адно з сама старадаўніх і слынных нармандскіх імёнаў. Граф, стары дваранін з велічнай паставай, сіліўся хітрыкамі ўбрання падкрэсліць сваё прыроднае падабенства з каралём Генрыхам ІV, ад якога, паводле прыемнага сямейнага падання, зацяжарыла адна з яго прабабуль, а муж яе з гэтай нагоды атрымаў тытул графа і губернатарства.
Граф Гюбэр, калега пана Карэ-Лямадона па Генеральным савеце, быў прадстаўніком арлеанісцкай партыі дэпартамента. Яго шлюб з дачкою дробнага нанцкага судаўласніка назаўжды застаўся загадкаю. Але так як графіня валодала арыстакратычнымі манерамі, наладжвала сама бліскучыя прыёмы і, па чутках, быццам нават была каханкаю аднаго з сыноў Луі-Філіпа, дык усё свецкае кола слала ёй лёстачкі, і яе салон лічыўся першым у дэпартаменце — адзіным, дзе захавалася яшчэ старадаўняя абыходлівасць і трапіць у які было нялёгка.
Багацце Брэвіляў было цалкам укладзена ў нерухомую маёмасць, якая, сцвярджалі, прыносіла пяцьсот ліўраў прыбытку ў год.
Гэтыя шэсць асоб займалі глыбіню карэты і ўвасаблялі заможны, упэўнены ў сабе, у сваёй моцы слой грамадства, людзей уплывовых, рэлігійных і з цвёрдымі перакананнямі.
Па дзіўнай выпадковасці ўсе жанчыны размясціліся на адной лаўцы; суседкамі графіні былі яшчэ дзве манашкі, якія несупынна перабіралі доўгія ружанцы, шэпчучы «Ойча наш» і «Багародзіцу». Адна была даволі пажылая, з пабітым воспаю тварам, быццам у яе стрэлілі карцеччу. У другой, вельмі худзенькай, быў прыгожы, змарнелы тварык і сухотныя грудзі, зняможаныя той усёпаглынальнай верай, што стварае пакутнікаў і фанатыкаў.
Усеагульную ўвагу прыцягвалі мужчына і жанчына, якія сядзелі насупраць манашак.
Мужчына быў славуты Карнюдэ, дэмакрат, пострах вяльможнага панства. Ужо добрыя дваццаць гадоў абмочваў ён сваю пышную рыжую бараду ў куфлі ўсіх дэмакратычных кавярань. Ён прамантачыў са сваімі братамі і сябрамі вялікае багацце, што дасталося яму ад бацькі, былога кандытара, і нецярпліва чакаў усталявання рэспублікі, каб атрымаць, нарэшце, добрую пасаду, заслужаную такімі руплівымі рэвалюцыйнымі ўліваннямі. Чацвёртага верасня, хутчэй за ўсё пасля нечага жарту, ён усур'ёз паверыў, што яго абралі прэфектам; але калі ён наважыўся прыступіць да выканання сваіх абавязкаў, пісары, будучы адзінымі гаспадарамі прэфектуры, адмовіліся прызнаць яго, і яму давялося рэціравацца. Даволі някепскі ўвогуле дзяцюк, бяскрыўдны і паслужлівы, ён з непараўнаным шчыраваннем аддаўся арганізацыі абароны. Паводле яго загаду на палях панавыкопвалі воўчых ямаў, па ўсіх вакольных лясах павысякалі падлескі, а дарогі ўсеялі пасткамі; пры набліжэнні ж ворага ён, задаволены прынятымі мерамі, паспешліва адступіў у горад.
Цяпер ён меркаваў, што намнога болей карысці прынясе ў Гаўры, дзе таксама спатрэбіцца капаць траншэі і перакрываць дарогі.
Жанчына — з ліку так званых асоб лёгкіх паводзін — славілася сваёй ранняю паўнатою, што і замацавала за ёю мянушку — «Пампушка». Маленькая, кругленькая, гладзенькая, з пухлымі пальцамі, пераціснутымі ў суставах, быццам сасіскі, з бліскучай, напятай скурай, з магутнымі грудзьмі, што ажно распіралі сукенку, яна ўсё ж была вельмі вабная. Твар яе быў падобны на ружовы яблык, на гатовы распусціцца бутон півоні; вочы — дзівосныя, чорныя — былі заценены густымі доўгімі вейкамі, ад гэтага яны здаваліся яшчэ цямнейшымі, а чароўны маленькі вільготны раток з дробнымі бліскучымі зубкамі быццам чакаў пацалунка.
Дый апроч гэтага, калі верыць чуткам, яна валодала багата якімі іншымі бясцэннымі якасцямі.
Як толькі яе пазналі, паміж паважаных жанчын усчалося шушуканне — словы «распусніца», «сарамата» былі прамоўлены такім выразным шэптам, што Пампушка ўзняла галаву. Яна абвяла сваіх суседзяў такім дзёрзкім і незалежным поглядам, што адразу ж запанавала глыбокая цішыня і ўсе апусцілі вочы, выключаючы Люазо, які гулліва паглядваў на яе.
Неўзабаве, аднак, размова паміж трыма панямі ўзнавілася: прысутнасць такой жанчыны нечакана зблізіла, амаль парадніла іх. Асобы паважаныя, замужнія, яны адчулі патрэбу аб'яднацца перад гэтай прадажнай бессаромніцай, бо любоў законная заўсёды глядзіць з пагардай на сваю вольную сястру.
Трое мужчын, таксама збліжаныя — з-за прысутнасці Карнюдэ, — разважалі пра свае справы, і ў тоне іх адчувалася пагарда да беднякоў. Граф Гюбэр расказваў пра шкоду, прычыненую яму прусакамі, пра страты, спавадаваныя пакражай статка і загубай ураджаю, але казаў ён пра ўсё гэта са спакойнай упэўненасцю вяльможы і мульцімільянера, якога такія выдаткі могуць абцяжарыць не болей як на год. Пан Карэ-Лямадон, навучаны хісткім станам баваўнянай прамысловасці, загадзя парупіўся перавесці ў Англію шэсцьсот тысяч франкаў — капіталец, прыхаваны ім на чорны дзень. Што да Люазо, дык ён ухітрыўся прадаць французскаму інтэнданцтву ўвесь запас таннага віна, які меўся на складзе, так што дзяржава была вінная яму велічэзную суму, якую ён і спадзяваўся атрымаць у Гаўры.