— Не хадзіце каля прадухі, — бесперастанку папярэджваў Велягур.
І тыя, хто ішоў наперадзе, паказвалі наступным на небяспечную шчыліну-прадуху.
Нарэшце падышла асноўная сіла атрада — усе дзвесце чалавек, і ў кожнага мелася па дзвесце патронаў.
Усхваляваны — да дрыжыкаў — пан Лявінь расставіў сваіх людзей так, каб дом быў ачэплены з усіх бакоў; адкрытая заставалася толькі шырокая мясціна перад маленькай чорнай адтулінай пры самай зямлі, праз якую ў склеп заходзіла паветра.
Пасля гэтага пан Лявінь зайшоў у хату і стаў распытваць пра сілу і размяшчэнне ворага, а вораг між тым гэтак прыціх, што можна было падумаць — ён прапаў, знік, выпарыўся цераз прадуху.
Пан Лявінь пастукаў нагою ў века і крыкнуў:
— Пан прускі афіцэр!
Немец не адгукнуўся.
— Пан прускі афіцэр! — зноў аклікнуў камендант.
Глухое маўчанне. Дваццаць хвілін заклікаў ён знямелага афіцэра здацца разам са зброяй і рыштункам, абяцаючы жыццё яму і яго салдатам і па-воінску пашанаваць іх, а ў адказ аніякай праявы ні мірных, ні варожых намераў. Становішча ўскладнялася.
Дабравольцы патупвалі ў снезе, з размаху ляпалі сабе рукамі па плячах, як гэта робяць фурманы, каб сагрэцца, паглядвалі на прадуху, і ў іх усё нарастала спакуслівае свавольнае жаданне прабегчы паўз яе.
Урэшце адзін, Патдэвэн, дужа рухавы дзяцюк, рызыкнуў. Ён сабраўся з духам і, як алень, прамчаўся міма прадухі. Спроба ўдалася. Вязні, здавалася, сканалі.
— Ды там нікога няма! — крыкнуў нехта.
Тады яшчэ адзін салдат прабег перад небяспечнай шчылінай. І гэта ператварылася ў забаву. Раз-пораз, то адзін дзяцюк, то другі стрымгалоў нёсся ад адной групы людзей да другой — гэтак дзеці ганяюцца наперагонкі — і так хутка перабіраў нагамі, што толькі камякі снегу ляцелі ва ўсе бакі. Каб сагрэцца, апалчэнцы распалілі вялікія вогнішчы з сушняку, і пры перабежцы з аднаго лагера ў другі постаць бегуна асвятлялася полымем.
— Цяпер давай ты, Малуазон! — пачуўся нечы голас.
Малуазон быў таўстун булачнік, з яго чэрава вечна насміхаліся таварышы.
Таўстун завагаўся. Пасыпаліся кепікі. Тады ён набраўся адвагі і пабег, задыхана сапучы, дробным размераным трушком, ад якога трэслася яго пуза.
Увесь атрад рагатаў да слёз.
— Брава, брава, Малуазон! — крычалі апалчэнцы, каб падбадзёрыць бегуна.
Ён адолеў амаль дзве чвэрці свайго шляху, як раптам з прадухі шуганула доўгая чырвоная пасма полымя. Грымнуў стрэл, і грузны булачнік з дзікім крыкам паляцеў потырч у снег.
Ніхто не кінуўся яму на дапамогу. Усе няўцямна глядзелі, як ён поўз на карачках па снезе і стагнаў, а калі прамінуў страшную мясціну — страціў прытомнасць.
Куля патрапіла яму акурат у самае мяккае месца.
Па першай разгубленасці і перапудзе зноў грымнуў смех.
На парозе леснічоўкі з'явіўся камендант Лявінь. Ён ужо распрацаваў план атакі.
— Лудзільшчык Пляншу і яго падручныя! — звонка выгукнуў ён.
Трое чалавек падышлі да яго.
— Паздымайце з хаты вадасцёкі!
Праз чвэрць гадзіны перад камендантам ляжала дваццаць метраў вадасцёкавых труб.
Ён загадаў асцярожна пракруціць невялікую дзірку з краю ў люку, і калі праз дзірку можна было пампаваць ваду, радасна абвясціў:
— Цяпер дамо панам немцам трохі вадзіцы!
Грамавое, усцешанае «ўра», радасныя воклічы і выбухі шалёнага рогату былі яму адказам. Камендант разбіў атрад на рабочыя групы, якія павінны былі падменьваць адна адну кожныя пяць хвілін, і скамандаваў:
— Пампуйце.
Жалезнае каромысла запрацавала, усярэдзіне ў рукаве з труб глуха забулькала, і вось ужо гэты булькат рынуўся па прыступках у склеп, нагадваючы плёскат фантана, плёскат у басейне з залатымі рыбкамі.
Запанавала чаканне.
Прамінула гадзіна, потым другая, трэцяя.
Камендант узбуджана хадзіў сюды-туды па кухні, раз-пораз прыпадаў вухам да падлогі і прыслухоўваўся, намагаючыся зразумець, што робіць чужынец, і пытаючыся ў сябе, ці хутка ён капітулюе.
Нарэшце чужынец заварушыўся. Было чуваць, як у склепе перасоўвалі бочкі, перагаворваліся, плёхалі па вадзе.
І вось гадзіне а восьмай ранку з прадухі данёсся голас:
— Мой хацеф хафарыць пан францускі афіцір.
Не дужа высоўваючы з акна галаву, Лявінь адказаў:
— Здаяцеся?
— Стаюс.
— У такім разе спачатку выкіньце зброю.
І тут жа ўсе ўбачылі, як у дзірку выткнулася і ўпала на снег стрэльба, потым другая, трэцяя — усе шэсць стрэльбаў. Той самы голас крыкнуў:
— Польш няма! Хушэй: мой патануф.
Камендант скамандаваў:
— Адставіць!