Назіраючы за ягонымі рухамі і рэплікамі, я ўпэўніўся, што гэты чалавек быў выхаваны пры ўдзеле прозы Андрэя Платонава. У юнацтве захапляўся Хлебнікавым і Маякоўскім. Незласлівы, але і слова “літасць” ён аднясе да тэрміналогіі паводзін металу пры падагрэве.
— Прабачце, калі ласка, — пакланіўся я. — Але гэтым разам я не маю з сабой грошай. Увесь цынк скончыўся па дарозе пры пасярэдніцтве прыгод, якімі я быў пакараны. — Хто без цынку — ідзе нагамі, — рэзюмаваў Машыніст. — Вы не ўяўляеце сабе, які гэта таленавіты чалавек! — пляснуў у далоні Караваншчык. — Фрачныя пары ў чарзе па квіткі! Паненкі крычаць “брава” і губляюць прытомнасць! Мы хутка паедзем? Стаяць тут небяспечна! — Калі гэта такі таленавіты пасажыр, заплаціце за яго самі, — прапанаваў Машыніст. Сем цынкаў у адзін бок, дзесяць — у два.
Рэпліка чыгуначніка не знайшла водгуку ў сэрцы канцэсіянера. Чалавек, які запраўляў трыма фургонамі цынку, зрабіў выгляд, што не пачуў.
— Давайце ўжо ехаць, — паўтарыў ён без асаблівага напору. — Паслухайце, — звярнуўся я да перапэцканага вугалем чорта. — Я вельмі захапляюся Андрэем Платонавым. Цягнікі. Энергія руху. Кацёл, які падобны “да жывата ўсяго працоўнага чалавецтва”. Топка, да якой можна падысці толькі “спачатку жонку кінуўшы, усе клопаты з галавы прыняўшы, свой хлеб у алеанафт мачаючы — і то, толькі праз дзесяць год цярпення”. Я ўсё жыццё хацеў праехаць на паравозе. Але, праўда, зараз — ну зусім грошай няма.
Ён задумаўся. Нешта варухнулася ў ягоным сэрцы. Літаратура — вялікая сіла.
— Каторыя без грошай — могуць ехаць на тэндары, — ён кіўнуў на прычэп за кабінкай мастадонта.
З клубоў пары па-імпрэсіяністку вымаляваўся Камандантэ. Ён зноўку ўдаваў болей на бацюшку, чым на кіраўніка хунты, з чаго я зрабіў выснову, што казлакапытыя ў чарговы раз праігнаравалі кампанію зацікаўленага ў сустрэчы з імі пастаўшчыка энерганосьбітаў.
— Пагрузка скончаная, — зрабіў ён справаздачу. Гатовыя чапляць вагон ды рушыць. — Можа быць, я магу далучыцца да вас? — спытаўся я асцярожна, бо не ведаў, што гэта значыць – “ехаць на тэндары”. Нічога асабліва камфортнага тое не абяцала.
Камандантэ скасіў на мяне вочы і цэлую хвіліну вагаўся, ці варты я таго, каб ён сам мне хаця б нешта адказваў. Нарэшце, скрывіў рот ды выціснуў:
— У вагон з цынкам дапушчана толькі асабістая ахова Караваншчыка. Едзем без артылерыі, то мушу адмовіць.
Я паспрабаваў зазірнуць у вочы лысаму, але яны ўвесь час скіроўваліся некуды ўбок — мабыць, калі размова заходзіла пра бяспеку грашовага прадпрыемства, ён рабіўся празмерна абярэжлівым і не зважаў на сантыменты ды асабістыя прыхільнасці.
— Можа, вы хаця б вернеце мне маю дубальтоўку і нож, якія забраў з сабой ваш баец? — Я наважыўся запытацца, бо не быў упэўнены ў тым, што, па прыбыцці пра мяне зноў не забудуцца, ды мае сродкі абароны не знікнуць па законах ваеннага часу. — Таксама немагчыма, — нахабна ўсміхнуўся барадаты. Помсціў ён мне за Мантэйру Лабату? Ці шкодзіў проста для ўзняцця настрою? — Нагадайце нам пра канфіскаванае ў Горадзе Святла, — мне падалося, што ён зараз жа зробіць інструкцыі, каб маю стрэльбу ды нож выкінулі праз акно ў полі, каб раптам мне іх сапраўды не вярнулі. — Гэта адзіныя сродкі бяспекі, якія ў мяне ёсць! — сказаў я, звяртаючыся да Караваншчыка. Але ён, здаецца, нешта падлічваў у галаве.
Алігарх з Камандантэ схаваліся ў чарговым паравым выдыху цмока. Калі бялявыя кудлы развеяліся, абодвух ужо не было на платформе. Машыніст дзівіўся на мяне з акенца. Унутры монстра нешта ляснула, ягонае нутро разам з белым клубам выдала моташны віск, папярэджваючы, што неўзабаве сланапатам прыйдзе ў рух. Разумеючы, што лакаматыў рыхтуецца стартануць без мяне, я схапіўся за слізкія ад пакінутых чыгуначнікам масляністых адбіткаў поручні ды паспяшаўся наверх. Платонаўскі тыпаж сустрэў мяне ў прагале з тварам, які меў не самую ветлівую грымасу з бачаных мной у жыцці. Калі паспрабаваць укласці ў два словы ўсю гаму эмоцыяў, што вымаляваныя былі на абліччы пагоншчыка сталёвых сланоў, дык атрымалася б наступнае: “Куды прэш?”
— Прабачце калі ласка! — забляяў я, разумеючы, што мая расхваляваная куртуазнасць моцна канфліктуе з алеанафтным стылем жыцця гэтага чалавека. — Мушу перапрасіць! Бо я проста не сцяміў, як гэта: “ехаць на тэндары”? Дзе ён знаходзіцца, “тэндар”?
Для большай красамоўнасці я паўтарыў ягоны рух, паказаўшы на заднік паравоза. Вагон, які ішоў пасля ўваходу ў кабіну, уяўляў сабой прастрочаны клёпкамі суцэльны паралелепіпед з чорнага металу. У ім не было ні дзвярэй, ні акенцаў.