Дама абняла мяне поглядам, хацела сказаць нешта, але, глянуўшы на чаравікі, сцяла вусны. Нібыта мела намер агучыць версію, але, зірнуўшы на пояс, змоўкла. Нарэшце, вымавіла:
— Францыя. Канец васямнаццатага стагоддзя. Барока выходзіць з моды, але ўсё яшчэ вызначае сілуэт. Парык ужо адсутнічае. Шырокі рукаў, манжэты кашулі без гузікаў. Але няма карункавых элементаў на фалдах і ўнізе рукавоў. Дакладна васямнаццатае стагоддзе. Што тычыцца прафесіі… Пры вас няма шпагі, і вы не ваенны, не арыстакрат. А магчыма, арыстакрат, які не хоча падкрэсліваць датычнасць да іншага класа. Блакітны колер і форма каўняра выключаюць датычнасць да духавенства… — Калі вы не пазналі адразу, вам цяжка будзе здагадацца, — мякка ўступіў я, уражаны яе абазнанасцю ў саслоўным раскладзе Францыі васямнаццатага стагоддзя. Але з высновамі пра традыцыю саслоўнай літаратуры (Тэкерэй, абодва Дзюма, Брантэ, Драйзер, Фіцджэральд) вырашыў пакуль не спяшацца. — Бо нават прафесія, калі б яе можна было вызначыць гэтымі гузікамі з тканіны, нічога не скажа. Касцюм ёсць даволі дакладным увасабленнем самага знакамітага партрэта Дэні Дзідро, зробленага Мішэлем ван Лао. Гэта не канец васямнаццатага стагоддзя, а яго другая палова. Аднак філосафы часцяком ішлі наперадзе моды, і, крытыкуючы стыль, уплывалі на яго.
Я зрабіў паўзу ў спадзяванні, што, дачуўшыся пра Дзідро, дзяўчына прачытае аналогію. Зрэшты, яна ўжо назвала мяне Кнігаром двойчы. Але Дама працягвала слухаць, не разумеючы. Чым даўжэйшай рабілася паўза, тым мацней яна напіналася ў роздуме. Схіліла галаву, шыя ўперлася ў высокі каўнерык цыпаа, праз гэта адхіліўся клапан, які захінаў верх грудзей. Пад тканінай бліснула пласціна з запаленага бурштыну. Самы дарагі матэрыял для караляў у нашым свеце.
— Дэні Дзідро, — паўтарыла яна, разважаючы ўслых. — Складальнік Энцыклапедыі. Асветнік. — Прынцыпова тут тое, што Дзідро быў укладальнікам бібліятэкі Кацярыны Другой. Царыца выкупіла яго кнігі, імкнучыся выглядаць меншай цемрашалкай, чым была. Рабаўладанне пры гэтым, канечне, не скасавала. І золата палацаў на адукацыю сялян не пусціла. Але важна тут тое, што фактычна Дзідро нарадзіў — апрача іншых ягоных дзетак — прафесію ўкладальніка прыватных бібліятэк. — І вы пры гэтым — Кнігар! Чалавек, які здаваў літаратуру ў арэнду! Вельмі трапнае супадзенне! — засмяялася яна. Гэта падалося ёй смешным. — Не толькі здаваў кнігі, але і фармаваў некалі бібліятэкі! — дадаў я ўжо безнадзейна. — І, канечне, за час, пакуль я ішоў ад мытнага пункту, ніводная швачка не паспела б пашыць такі строй. І нехта быццам ведаў, што я мушу з’явіцца.
Дама не моцна ўразілася звышрэальнай пранізлівасцю мясцовага краўца. Яна была ў тым настроі (ці, можа, гэта яшчэ і колькасць жыццёвага досведу), калі ўсе хваравітыя сутыкі кону выклікаюць не падазрэнні, а весялосць. Яна пераскочыла на іншую тэму:
— Але ж вы, мабыць, згаладнелі? Ці не хочаце далучыцца да мяне за абедам?
Паспела мільгануць думка, ці ветліва прапаноўваць чалавеку, апранутаму па шанхайскай модзе 1920-х, перамясціцца да кіёска з духмянымі дзёнерамі, але яна закончыла прапанову так:
— У “Метраполі” — найлепшая рэстарацыя горада. Прысвечаная Амерыцы часоў Манро.
Не сустракаючы майго супраціву (супраціў быў заціснуты самацэнзурай), Дама эскартавала мяне да латунных дзвярэй, за якімі чакаў дасканала ўзноўлены інтэр’ер харчэўні невялічкага кінгаўскага гарадка пяцідзясятых гадоў мінулага стагоддзя. Гэта быў перыяд, калі дызайнеры не вызначаліся, ці мусіць малочны бар нагадваць нутро “Кадылака”, ці, наадварот, “Кадылакі” і “Плімуты” павінныя стылізавацца сваімі чырвонымі скуранымі канапамі пад закусачныя з бургерамі, кактэйлямі і кропельнай кавай.
Нас сустрэў стылізаваны пад Дзіна Рыда метрдатэль, які назваў мяне Кнігаром, а да дзяўчыны звярнуўся “Міс Пшонка” (і я заўважыў, што ёй гэта вельмі не спадабалася) — Рыд правёў нас углыб храмаванай залы і пасадзіў пры сцэне. Мікрафон, які стаяў пасярод яе, больш за ўсё нагадваў вырабленую дызайнерам Buick Roadmaster 1948 года гранату. Перад сцэнай быў невялічкі металічны дансінг з лямпачкамі па баках. Любяць яны тут танцы. Я раскрыў меню, на першай старонцы якога была выяўленая Мэрлін Манро ў сваім класічным ўорхалаўскім вобразе. Пад вечна маладой секс-сімвалкай, на тле амерыканскага сцяга, назва установы: “Сівая Мэрлін”.