Ён кіўнуў на развітанне. Закрываючы дзверы, павярнуўся да мяне:
— І кнігі гораду перадай, калі пойдзеш. Не хачу тваю кватэру цішком шмараваць, калі ты знікнеш.
Пасля шахцёра зайшла Гандлярка з рынку, таксама сталая кліентка. Той выпадак, калі цынку шмат, але чагосьці не хапае. Добрыя вочы, разумны твар. Дзеткі і муж засталіся ў Крыме, калі сонца не ўзышло. Спачатку прасіла сентыментальную літаратуру, потым зрабілася іранічнай і пачала паглыбляцца ў філасофію. Пачынала з Платона і, праз франкфурцкую школу дайшла да постструктуралізму. Імкнулася далей, але “далей” скончылася. Я бачыў, як, прадаючы мачоны часнок, яна спрытна заганяла пакупніку пра ўяўнае ў Лакана. Здаецца, гэта апошняе прымяненне філасофіі ў нашым свеце, дзе нават папяровым грашам людзі верыць перасталі. Зараз яна вярнула “Ляльку і карліка” Жыжэка. Вярнула са стрыманым выразам на твары. Папрасіла што-небудзь “разумнае”, але каб было “пра чалавека і яго жыццё”. Я, падумаўшы, выдаў ёй “Лісты да Луцылія” Сенекі са словамі “вы вывучыце некаторыя выразы з гэтай кнігі на памяць”. А потым прабачыўся за Жыжэка і вярнуў цынк, заплачаны за яго. У будучыні трэба будзе прытрымлівацца антычнасці: усё сказанае там трывае і пасля таго, як згаслі кінаэкраны.
— Зараз на праспекце Свабоды пачынаецца парад. Я акурат па супадзенні кіруюся туды. Не хочаце наведаць разам? — запыталася яна будзённа, як інтэлектуал у інтэлектуала. — Я не люблю вялікія групы людзей. Я не люблю зброю. Тым больш не люблю вялікія групы людзей, якія прыйшлі павытарашчвацца на зброю. То прабачце!
Яна, здаецца, не пакрыўдзілася: калі чалавек столькі чытае, ён губляе здольнасць крыўдаваць:
— Вайсковы парад — гэта не пра зброю, а пра радасць. Людзі збіраюцца, бо хочуць разам паглядзець на праход трыкстэраў. Замест узброеных вайскоўцаў там могуць ісці прыбраныя ў квяцістыя строі фігуры Бурмістра і Гацака, неўраў і Цемры. Сэнс ад гэтага не зменіцца. Мы глядзім, і ў нашай адасобленасці, у гэтай бяспецы вызначаных роляў — крыніца карнавальнага шчасця. — Так, так, але ж я вельмі заняты, — падняў рукі я. — Проста сёння ну ніяк.
Цікава, што разумныя жанчыны, калі ім адмаўляеш, выглядаюць куды болей бездапаможна, чым прыгожыя дурніцы.
— Ну то добра, — было бачна, што болей спрабаваць яна не будзе. — Пайду на парад з гэтым вашым Сенекам. Яна ляснула дзвярыма крыху больш гучна, чым гэта было б ветліва. Я ж сеў за стол, узяў агрызак алоўка і накрэмзаў на паперцы:
1) цёплая вопратка 2) шмат цынку 3) зброя 4) мапа
Потым насупраць зброі паставіў пытальнік: я не жартаваў, калі казаў Гандлярцы, што не пераношу стрэльбы і аўтаматы. Калі браць з сабой у паход ружжо, з яго, як вучыў Чэхаў, абавязкова давядзецца па кімсьці стрэліць. А страляць па жывых істотах мне не падабаецца.
Неўзабаве здалёк данеслася буханне барабанаў: там пачаўся парад.
Пасля шостай рэйкі зайшоў Немец.
— Добрай ночы, — ціха сказаў ён і назваў мае імя. Апошні чалавек, які выкарыстоўвае імёны ў гэтым горадзе. — Добрай ночы, пан Рэйтан, — сказаў я і запрасіў яго на кухню. Герда падсела пад ягоную руку, і Немец пачаў чухаць ёй за вухам. Герда любіць Немца. Можа гадзінамі сядзець вось так, загіпнатызаваная яго далікатнымі дотыкамі.
Немец выглядаў стомленым і састарэлым. Мы нейкі час не бачыліся, а раней праседжвалі ў мяне за спрэчкамі ад вечаровага звана да ранішняга гацакоўскага дзінькання. Потым ён як быццам знік некуды — я не заходзіў да яго, не хацеў турбаваць. Рэйтан быў самотнік, дзяцей у яго не завялося. Падкрэсліваў, што “з тых самых Рэйтанаў” і што на ім “Рэйтаны скончацца”. Добрыя манеры не дазвалялі мне запытацца, што гэта за “Рэйтаны” і што такога “тыя Рэйтаны” адметнага зрабілі. Неяк ён зазначыў, што ягоны далёкі продак спрабаваў не даць раздзерці Беларусь на кавалкі. Але прайграў “балбатунам”. І пра Грушаўку ў ягонай гісторыі таксама нешта было. Без Google дэталяў ужо не высветліць, але з яго блытанай прамовы я зразумеў, гэты продак ляжыць як быццам проста тут, на лютэранах. Бо немец жа. Дзе яшчэ ў Грушаўцы могуць немцаў хаваць?
Некалі Рэйтан працаваў гейм-дызайнерам. Ён быў, як тады казалі, “айцішнікам”. Айці — прэфектура на японскай выспе Хансю, дзе ў сямнаццатым стагоддзі было прадугледжана смяротнае пакаранне для хрысціян, якія спрабавалі авалодаць японскай мовай. Айцішнікі таксама карысталіся ўласнай мовай, мовай праграмавання, якая прыносіла ім дабрабыт. Ад падабенства стаўлення японцаў Хансю сямнаццатага стагоддзя і насельнікаў сіліконавых далін да мовы, апошніх і назвалі айцішнікамі.