Неўзабаве пасля гэтага ён запытаў, ці ёсць у мяне Юкіа Місіма, і я выдаў яму зборнік “Споведзь Маскі”. Серыя “Азбука Класіка”, папяровая вокладка, дзвесце старонак. Я памятаю, як перад тым як падняцца і развітацца, ён пільна ўглядзеўся ў забыты мной на стале кавалак паперы са спісам, які я падрыхтаваў паводле размовы з шахцёрам. Калі б Рэйтан запытаў, што гэта, я б не стаў хаваць. Выклаў бы свае планы пакінуць Грушаўку. Хутчэй за ўсё, мы пайшлі б утрох: я, ён і Герда. Мы б зведалі ўсе тыя прыгоды, якія чакалі мяне наперадзе, разам. Мы б жартавалі, калі нам рабілася вусцішна, і падбадзёрвалі б адзін аднаго, калі складана. Галоўнае: трагедыі ўдалося б пазбегнуць.
Чаму ён не спытаў? Таму, што заўсёдна, па-нямецку, паважаў прыватную прастору іншых. Рэйтан ён і ёсць Рэйтан. Чаму я не распавёў пра намеры сам?
Бо збіраўся пайсці з Грушаўкі зусім не праз тое, што шукаў цяпла альбо камфорту.
Раздзел трэці
Гацак толькі-толькі стукнуў па рэйцы ў восьмы раз, як мой уваходны званочак блямкнуў. Я здзівіўся: зазвычай прага да літаратуры працінае маіх кліентаў толькі ў другой палове чорнага дня. Першую палову яны марнуюць на спробы зарабіць цынк, якім акурат і можна было б аплаціць прагу да чароўнай славеснасці. А тут як быццам нехта чакаў раніцы проста пад дзвярыма. Я адамкнуў.
Спачатку з’явіўся водар — старасвецкі ў сваёй дасканаласці (зараз такія парфумы не робяць), трапічны ў сваёй крыху задушлівай салодкасці. Спачатку ўвайшоў водар, і толькі за ім — жанчына. Прастрэліла маю гасцёўню позіркам з гэткім жа прафесіяналізмам, як шахцёр учора, зрабіла няўлоўны рух усярэдзіну, да спальні, але я з непахісным выразам твару дрыгануў плячом: маўляў, туды нельга, там я не прымаю.
Яна зразумела знак і ўселася на зэдлік. Апранутая была па-багатаму, але больш ярка, чым лічыцца прыстойным у Грушаўцы. Пафарбаваныя ў блонд валасы. Адметнасцю адзежы было і тое, што ўсе яе складнікі вельмі лёгка — адным рухам — здымаліся. Вось хоць проста тут і цяпер. Усеўшыся, яна правяла пальцамі ад шыі да жывата, і ейнае футра расшпілілася, агаліўшы каўнер, пад якім бліснула аголеная клавікула. Усё гэта адбывалася ў цішыні. Я чакаў, калі яна нарэшце назавецца, яна чакала моманту, каб эфектна назвацца.
Асобна трэба сказаць пра Герду. Сабуля назірала за госцяй з пільным і хіба крышачку іранічным выразам на пысе. Ніякай пагарды. Ніякай агрэсіі. То можна не напружвацца.
Мая візіцёрка была немаладая. Мая візіцёрка была вельмі прыгожая.
Як апісаць гэтую прыгажосць? Быў у маім ранейшым жыцці момант, калі я мусіў праглынаць адну за адной кніжкі сучаснай беларускай прозы, бо мусіў тэрмінова ўкласці калекцыю для аднаго вельмі значнага замоўцы. У гэтых кніжках я ўвесь час натыкаўся на эратычныя сцэны. Пісьменнікі, перабіваючы адзін аднаго, нахвальвалі знешнія якасці тых жанчынаў, на якіх збіраліся ўскараскацца іх героі. Дык вось. На другім тузіне зборнікаў і раманаў апісанне дзявочай красы злілося ў манатонны гулкі вулей. Азначэнні паўтараліся з тэксту ў тэкст: вусны, грудзі, лыткі, майткі пазліпаліся ў адно суцэльнае шмаравідла. Сучасная проза гула роўна і нейтральна, як рухавік аўтобуса, што вязе амерыканскіх дзетак у школу. І вось, каб адпачыць ад цыцак і прасцінаў, я адкрыў класічны твор мінулага стагоддзя. “Каласы пад сярпом тваім” Уладзіміра Караткевіча.
І на першай жа старонцы зачапіўся вачыма за настолькі красамоўнае апісанне прыгажосці, што ўсё прачытанае перад гэтым паблякла. Аднак майстар апісваў не жанчыну. Майстар апісваў дрэва. Грушу ў квеце.
Дык дазвольце мне намаляваць маю візіцёрку словамі Караткевіча.
Гэтая груша цвiла апошнi год. Усе галiны яе, усе вялiкiя расохi, да апошняга пруцiка, былi ўсыпаны бурным бела-ружовым цветам. Яна кiпела, млела i раскашавалася ў пчаліным звоне. I была яна такая магутная i свежая, так утрапёна спрачалiся ў яе ружовым раi пчолы, што, здавалася, не будзе ёй зводу i не будзе канца. I, аднак, надыходзiла яе апошняя часiна.
— Я — Касандра, — нарэшце з пачуццём уласнай годнасці прамовіла жанчына. — Да ўчора я была нявольніцай на Кальварыі. Але ваш Бурмістр падарыў мне свабоду.
Я не ведаў, што на гэта адказаць. Любая рэпліка тут была б не надта прыстойная. Нават проста “вітаю вас у сябе”.
— Ён добры чалавек, гэты ваш Бурмістр, — заўважыла яна, роўна трымаючы галаву і гледзячы проста перад сабой. — Добры, але наіўны. Ён прапанаваў мне заняцца любой працай, якая мне па душы. Калі я сказала, якая праца мне па душы, Бурмістр сказаў, што не можа пакінуць мяне ў сваім доме. Бо ён жанаты, а ў вашай дзяржаве гэта замінае ўтрымліваць такіх, як я. Гэта лічыцца непрымальным. Як ён мяне запэўніў. І вось я не ведаю: гэта напраўду так, ці, можа, я яму проста не спадабалася?