Тут яна павярнула ўсю сваю постаць ў мой бок, скіраваўшы прыцэлы вачэй проста твар.
— Гэта так, так, — замармытаў я, адчуваючы, што чырванею. — У сэнсе не тое, што вы там не спадабаліся Бурмістру, але ж. Не, не! Вы вельмі прыгожая жанчына! — вушы ў мяне пачырванелі настолькі, што ў іх пачала пульсаваць кроў. Асабліва адчувалася гэта ў тых жалабках, што ідуць па ўскрайку вушных лапушын. — Проста ў нас сапраўды жанчын не прынята… — я стаў пакутліва падбіраць слова і ўчарашняе спатканне з Жыжэкам падказала. — Не прынята эксплуатаваць! Тут жанчына сама абірае, каго. У сэнсе, з кім. Не аб’ектывуецца. Я заблытаўся ды змоўк. Герда апетытна, працягла, пазяхнула. Адчувалася, што яна б растлумачыла ўсё красамоўней, карацей і ярчэй, чым я. Але я — не Герда, мне бракуе ейнага цынізму, іранічнасці ды розуму.
— Жанчын тут не прынята эксплуатаваць, — Касандра паўтарыла гэтае слова маёй інтанацыяй. — Але тут прынята жанчын крыўдзіць. Калі я запытала ў Бурмістра, якія яшчэ варыянты могуць быць для вольнай Касандры, ён параіў мне ісці працаваць на рынак. На рынак! А пасля таго, як я рассмяялася яму ў твар, ён сказаў, што на паўднёвай мяжы муніцыпаліі, у прыватных дамках пад сценкай, сяляне разводзяць свіней і курэй. І што там спатрэбяцца рукі. Мае! Рукі!
Я зноўку не ведаў, што адказаць, таму змаўчаў.
— Ну, вы ўяўляеце? У свінарнік? Курам гаўно прыбіраць! Хіба гэта прыстойная прапанова? — маё маўчанне пачало яе бянтэжыць. Яна схавала маску пакрыўджанай Неферціці (версія для правінцыйнага тэатра), ды спыталася чалавечай інтанацыяй: — То вось, як вы тут жывяце? Вось, што ў вас тут за свабода? — Гэта не ў нас тут свабода. Гэта свабода як такая, — выціснуў я з сябе. — Той, хто цябе спажывае, цябе і корміць. Калі гаспадара няма, даводзіцца шукаць праснак самастойна.
Яна зноўку агледзела маё жытло, і я пабачыў у яе вачах адценне сумневу.
— Бурмістр сказаў, што вы — вельмі заможны чалавек.
Я пра сябе назваў хітраватага галаву Грушаўкі нехарошым словам.
— Заможны і самотны, — працягнула Касандра. Яна гаварыла гэта ўжо без тэатральных позаў, жэстыкулявала свабодна. Пачуццё няёмкасці паміж намі знікла. — Што самотны, так, — пагадзіўся я, — жыву адзін. З сабачкам. Ну, а заможнасць — адносная. Дзесяць цынкаў на трыццатым ранішнім звоне за камуналку і бяспеку Грушаўкі сплочваю спраўна.
Яна зрабіла паўзу, зазірнула мне ў вочы і вымавіла амаль па-сяброўску:
— А давай я буду тваёй, самотнік. Давай я буду дапамагаць табе на кухні, гатаваць ежу, запарваць табе гарбату. Гуляць з тваім сабакам. Давай я буду кахаць цябе, — яна счытала рэакцыю майго твару і паправілася: — Цябе і тваіх сяброў. Ты будзеш даваць мяне ў пазыку, расплачвацца мной за паслугі з іншымі. Давай ты будзеш валодаць мной, самотнік.
Пакуль я падбіраў словы для адказу, яна ўзнялася з зэдліка, скінула расшпіленае футра і адным жэстам аслабіла кафтан, што быў пад ім. Агаліўся бурны бела-ружовы квет. Яна кіпела, млела і раскашавала ў пчаліным звоне, што гуў у маіх вушах.
— Я вельмі майстравітая, самотнік, — казала гэтае патанулае ў белым квецені дрэва. — Ты не будзеш ведаць скрухі і суму са мной. — Прабачце, Касандра, — сказаў я, адвёўшы вочы, — вы вельмі прыгожая жанчына. Але я адданы іншай. Я кахаю яе, і… — І дзе яна? Тая іншая? — запыталася шапаценне кветак. — Яе зараз тут няма, — я асіп.
Герда дапамагла, выдаўшы працяглы жаласлівы енк, вось ужо не ведаю, па кім ён быў, па мне ці па маёй візіцёрцы. Але енк дапамог — я ўтаропіў вочы ў Герду і выдаў, строга:
— Апраніцеся, калі ласка.
Я не ведаў, як сказаць Касандры, каб яна пайшла ад мяне. Пажаданне пайсці — не самае ветлівае, што можна прапанаваць жанчыне, якой аднойчы ўжо адмовілі. У яе магло скласціся ўражанне, што свабода — гэта калі мужыкі ўвесь час кажуць табе “не”. Мяне выратаваў званок у дзверы — што за незвычайны ранак сёння! Я пачуў гук зашпіленай маланкі і асцярожна павярнуўся да Касандры. Тая была ўжо цалкам апранутая. Мне было няёмка, і я паабяцаў шчыра:
— Калі ласка, не крыўдуйце. У мяне ёсць ідэя. Вельмі хутка для вас знойдзецца прыстойная і добра аплатная праца. Пачакайце крышачку. Ці ёсць у вас грошы? Я магу дапамагчы вам на першыя дні, — Касандра фыркнула.
Дзверы адчыніліся, і на парозе я пабачыў Апальшчыка з кацельні. З чаго, цікава, ён прыпёрся да мяне? Няўжо шахцёр сказаў яму штосьці наконт маёй цікаўнасці да карты?