Мы ўвайшлі ў дамок. Унутры тлела некалькі жароўняў з вугалем, сцены былі завешаныя арабскімі дыванамі, якія нават да апакаліпсісу выглядалі б раскошна. Некаторая падрапанасць надавала ім дадатковай антыкварнай вабы. Тут было цёпла, жароўні вытваралі шмат сухой гарачыні. На скураной канапе сядзеў чалавек, які быў у тым узросце, што і герой карціны Ільі Рэпіна “Іван Грозны забівае свайго сына”. Я маю на ўвазе не цара Івана Грознага, а якраз забітага царовага сына, Івана Іванавіча. Такая ж бародка, такі ж нездаровы выгляд. Што яшчэ дадаць да партрэта? Над сэрцам прышчэплены залаты рэгал — памета ў выглядзе ўпісаных ў кола кіркі ды цыркуля, з густоўнай каронай, выкладзенай невялічкімі дыяментамі на нізе. Выглядала на выраблены напрыканцы васямнаццатага стагоддзя значок кіраўніка адной з тутэйшых масонскіх ложаў.
Што яшчэ? У эру Хэмінгуэя сярод шасцідзясятнікаў Савецкага Саюза былі распаўсюджаныя драўляныя тытунёвыя люлькі, зробленыя ў выглядзе галавы Мефістофеля. Ад майго прадзеда засталася такая. Дык вось, Цар нагадваў Мефістофеля — але не таго, якога мы ўявім, прачытаўшы Гётэ. А спрошчаную версію, з драўлянай савецкай люлькі. Для мадэлявання якой разьбяр натхняўся старымі карыкатурамі на Льва Троцкага (тая ж бародка кліночкам).
Поруч з Царом сядзела жанчына, прыгожая такім хараством, з якім мне ніколі не хацелася пераходзіць з “вы” на “ты”. У форме яе вуснаў было нешта драпежнае. Мефіста перабіраў раскладзеныя на століку перад ім каштоўнасці, хіба што толькі здабытыя ў штольнях сметніцы. Тут ляжала шмат зброі, напрыклад, багата інкруставаная вінтоўка, стары, а можа і старадаўні нож, некалькі кніжак у скураных вокладках, адрэз чорнага аксаміту, бірузовыя каралі. Цікава, хто і з якіх прычын мог выкідаць такія скарбы. Як мы ўвайшлі, царова спадарожніца з незадаволеным абліччам узнялася з канапы ды вышмыгнула ў чорны калідор, які хаваўся за адным з дываноў. Цар узняў галаву ды выкрыкнуў, ці то ветліва, ці то з’едліва:
— Намастэ, амігас!
Герда, пачуўшы гэтае вітанне, адразу пачала гырчэць — ёй Цар катэгарычна не глянуўся. Я не веру людзям, якія кажуць, што ім не падабаецца мая сабуля. Але я веру сабулі, калі ёй не даспадобы нейкі чалавек.
— Што ўпаляваў Дзед Мазай і ягоны Заяц? — спытаў Цар, звяртаючыся да маіх канваіраў. Нейкага ваўка з сабой прывялі! Малайцы, выведнічкі! — Рыскуны, — падаў я голас з намерам зрабіць уражанне. — Што сказаў? — запытаўся Цар. — Ёсць такое старажытнае слова: “рыскуны”. Азначае тых, хто ідзе наперад.
Цар бліснуў вачыма ды зарагатаў:
— Добрая позыўка! Дрыстуны! Дык што скажаце, дрыстуны? Хто гэта такі, што мае з сабой?
Мазай з Зайцам змушана засмяяліся. У прысутнасці самаўладніка іх характар і манеры яшчэ больш палагаднелі. Яны паводзіліся як два блазны перад асобай гаспадара, дзеля якога і былі прывучаныя выштукоўвацца.
— Нарэшце ўдалося загад вашай вялебнасці выканаць, — звярнуўся да Мефіста Заяц. — Вашай вялебнасці быў патрэбны сабака, мы сабаку вашай вялебнасці здабылі. Амаль суткі адсочвалі. Змушаны былі заночыць у снезе ў крытцы, каб не ўпусціць. — А што за хер? Хто сам? Адкуль сабака ў яго? — царок упарта звяртаўся да сваёй чэлядзі, а не да мяне. — Мы неяк не пацікавіліся, ваша мосць! Не было часу! Не прымалі руляў з ягонай спіны! — Каб не збег! — дадаў Мазай. — А ў заплечніку што? — Не мелі калі часу абшукаць! — працягваў крышыць словамі Заяц. — Каб не збег і сабаку не звёў! Сабакі ж бегаюць вой як хутка, — падтрымаў яго Мазай. — Вось дрыстуны дык дрыстуны! — жартаўліва нахмурыўся Цар. — А што, калі ў яго за спінай кілаграм тратылу? І ён зараз Цара вашага ўзарве? Зброя хоць у яго была якая?
Яны карцінна пераглянуліся. Я толькі цяпер усвядоміў, што мае нягеглыя захопнікі забыліся мяне абшукаць. Трэба было браць лейцы гутаркі ў свае рукі, бо гэтыя Болек з Лёлекам маглі пацяшаць свайго гасудара яшчэ вельмі доўга.
— Я з Грушаўкі. Сам — кнігар. Іду на поўдзень. Збіўся з пуці. Сабаку не аддам. А зараз пайшоў бы, спяшаюся.
Самаўладнік паглядзеў на мяне з цікаўнасцю. Здаецца, мая борздасць яго заінтрыгавала.
— Ведаеш, што я звычайна кажу тым, каго ловіць Мазай з Зайцам на маіх дарогах? — Пра генерала і гаўно ўжо чуў, можна апусціць гэтую частку, — прапанаваў я. Герда працягвала гырчэць ды я загадаў ёй сесці. Яна з неахвотай падпарадкавалася.
Цар, велічна паправіўшы дыяментавы рэгал на грудзі, працягнуў:
— Кажу я так. Калі ты некуды ідзеш, значыць у цябе нешта ёсць. І, калі ты не здольны абараніць тое, што ў цябе ёсць, табе не трэба было нават выходзіць. — Але ж ёсць яшчэ людзі, якія ідуць таму, што яны ўжо ўсё згубілі. І ідуць яны для таго, каб гэта вярнуць. — Набегла хвілосафаў на маю бараду, — паспрабаваў усунуць сваю стандартную рэпліку Мазай, але Цар махнуў рукой, даючы знак змоўкнуць. — Тыя, у каго нічога няма, сядзяць па хатах і назапашваюць, — з націскам сказаў ён. — А ўсе астатнія мусяць быць асцярожнымі. І не хадзіць уздоўж дарог. Дзе ёсць не толькі мае патрулі. А калі ходзіш — дык не крыўдуй і не здзіўляйся. Мазай, Заяц, даглядзіце ягоны пляцак.