Танечка ішла ў поўнай цемры, Дзімон яе сантэхнікам рабіў, Сёння так спяшаўся на свіданне, Люк калізацыйны не закрыў.
Кухар зняў з бляшанкі праснакі і раскідаў іх слухачкам. Спявак працягнуў хрыпець, хлопцы слухалі з ухвальнымі тварамі:
Цокалі абсцасы па панэлі, Мазала памадаю вуста, Месяц ён чакае сваю Таню, Дзімка, завядзі сабе ката!
Усе зарагаталі. Прыглядаючыся да абліччаў, я не пабачыў нічога, датычнага майго свету. Ні Тома Соера. Ні О’Генры. Ні Ільфа з Пятровым. Іх не закранулі кніжныя веды, і менавіта таму яны ўсе былі абсалютна не зразумелыя для мяне.
— Вунь, глядзіце, які красавец да нас прыйшоў! — дзяўчына зрабіла націск на “е” — А што гэта ў цябе за тыгра на грудзях? — спытаў мурзаты хлопец, і ўсе зноў зарагаталі. — Яркага Месяца, — манерна павітаўся кухар. Пярэдняга зуба ў яго не было. — Добрай ночы! — нахіліў галаву я. — Я — вандроўны, мне трэба адпачыць і набыць лекаў. Я не сустрэў аховы, то прабачце… — Няма ў нас аховы! — засмяяўся той, што з гітарай. — У нас Зінка ахова! — падхапіў другі. — Брыкае горш за каня! — Хочаш хлеба? — кухар трымаў на лапатцы свежаспечаны праснак.
Я заківаў галавой, асцярожна зняў сабулю, паклаў на цёплы, прагрэты вогнішчам камень. Вяскоўцы ўважліва сузіралі мае маніпуляцыі. Яны бачылі, што сабачка хворы, але ўсё ж знайшлі і тут нагоду для кпінаў і весялосці.
— Што, Зінка, Пятрок гэтак цябе на плячах не носіць? — Не зайздросці, Зінка! — Зінка, найміся да Петрака сабачкам! — Вось дазвягаецеся ў мяне зараз. Брыкну так, што зубы пасыплюцца! — весялілася Зінка.
Грамада зноўку выбухнула смехам. У маіх далонях апынуўся кубачак з салодкай гарбатай і духмяны хлябец. Чаўкаючы, я спытаў:
— Я з Грушаўкі іду. На паўднёвы ўсход. А што тут за месца? — Былы раённы элеватар, — я быў занадта заняты ежай, каб заўважаць, хто з іх адказвае. — Дваццаць тысяч тон зерня. — Мы — хлебаробы. — Хлебападробы! Бадзяжым муку з апілак! —зрабілася зразумелым, навошта ў плоце быў асобны праезд на “лесапілку”. — Не слухайце дурня! Рабіць эрзац — складаная навука! — Картапляныя лушпайкі ты забыў? А расцярушаную грэчку? — Мы кормім цёмны свет! — У нас таму і аховы няма, што нас захопліваць няма сэнсу, — кухар быў найбольш самавіты з іх. — Не перавернеш зерне ў час — згніе, ці перасохне, ці завядзецца спарыння, дык патруціш усіх, хто набывае муку.
Я прыкончыў праснак настолькі хутка, што ўсе аж прымоўклі. Я чакаў, як да забавак будзе павернуты мой апетыт.
— Колькі ж ты не еў, хлапец? — спытаў гітарыст. — Зінка, глядзі, які згаладнелы! Уяві, як кахацца будзе! Не тое што Пятрок! — жартаўніку нарэшце прыляцела. “Брыкалася” Зінка наводмаш цяжкай жменяй ды адразу па храпе. Гумарыста адкінула ад тых, хто сядзеў ля вогнішча, але ён узняўся з шырачэзнай ухмылкай, якая паказвала, што на гвалт над аўтарамі сальных жартаў тут крыўдзіцца не заведзена.
Кухар ужо працягваў мне новы праснак.
— Не крыўдуй на іх. У гэтай змены першы абедзенны перапынак. Вось і жартуюць. Жаданне пасмяяцца пасля цяжкай фізічнай працы — гэткая ж трывалая рэч, як фаза ў Месяца.
Я грыз духмяную хлебную аладку ды спрабаваў суаднесці гэтую метафару з уласным досведам. Маё разуменне Месяца прадугледжвала, што фазы ўсё ж не трываюць, а хутка змяняюць адна адну.
— Чакайце, — я вырашыў усё ж удакладніць, — а што, там наверсе, увесь час маладзік? Ні ветаху, ні поўні, ні сходу?
Грамада сцішылася, я зразумеў, што з мяне зараз будуць смяяцца, таму вырашыў дадаць для яснасці:
— У нас у Грушаўцы неба зацягнутае аблокамі. Зоры толькі пасля Насамонаў агаліліся. — Ён ішоў праз Насамоны! — гэты выбух вяселля быў прадказальным. — Зінка, адбой! Хлопец табе ўжо не цікавы! Яго там мясцовыя нявесты памялі! — Зінка зноўку занесла вясло сваёй рукі ад пляча, абяцаючы ладную поўху. Але жартаўнік ускочыў ды адбег. — Як сцямнела, Месяц на небе ў адной стадыі, — уступіў голас кухара. — Першая квадра. — Хлопцу адпачыць трэба, — з матчынай інтанацыяй перабіла бадай што самая маладая з кампаніі. — Хай паспіць з дарогі. — Дзе пакладзем? — адразу ж перавёў усё ў практычную плоскасць адзін з хлебаробаў. — Да Зінкі? — запытаў жартаўнік, ды адразу ж атрымаў выспятка ад Петрака. — Грынька-пекар пайшоў на Горад Святла з караваншчыкамі. У яго зараз ложак пусты. — Вось там, пры зернясховішчы, — гуртажытак. Грынькавы дзверы — другія злева. Пакойчык маленькі, але цёпла, — растлумачыў мурзаты. Прафесійную прыналежнасць чальцоў змены было разабраць проста: тыя, што былі ў вугалі, — пекары, тыя, што ў мучной пасыпцы, — млынары, тыя, што ў зерневай пацярусе, працавалі з жытам. — Па лекі да Старшыні зайдзі! — параіла мне маладая дзяўчына. — Вунь уваход, — Пятрок паказаў на зіхоткі праём па цэнтры драўлянага церама. Да яго вялі крута ўзнятыя ўверх драбіны. — Старшыня — на другім паверсе палаца? — удакладніў я, выклікаўшы новы прыступ смеху. — Замка, ага! — Палаца! — Гэта былы КЗС. Комплекс зернесушэння. Адміністрацыйная частка, — растлумачыў кухар. — Сапраўды, выглядае як драўляны палац. — Але адпачні спачатку! — параіла маладая. — Прасначыну яшчэ заглынеш?