Брындзюкоўна. Хто ж паклапоціцца, як не законная жонка. Селядца вазьміце, «пашлет» паспрабуйце.
Бургамістр. Што гэта вы… турбуецеся… як на свята…
Брындзюкоўна. Хто ж патурбуецца, як не законная… наліце яшчэ.
Бургамістр (п’е). Дзякуй, дзякуй, толькі што гэта вы так частуеце…
Брындзюкоўна. Хто ж пачастуе, як не жонка законная. Ноч не спіш, думаеш, як дагадзіць.
Бургамістр. Дзякуй, дзякуй… Толькі што гэта вы…
Брындзюкоўна. Наліце, наліце хранцузскага. Калі ж і адпачыць, як ні пасля працы, дзе ж як не дома — а жонка, законная, усё падрыхтуе. (Выбягае.)
Бургамістр. Няўжо праўда? Падрыхтуе? З Пшэбыеўскім. (Праводзіць рукой па горле.)
Прыбягае Брындзюкоўна, нясе падушку, кладзе на канапу.
Моцнае віно…
Брындзюкоўна. Заморскае, адпачніце, дзе ж адпачнуць…
Бургамістр лажыцца на канапу і пачынае храпці. Брындзюкоўна ходзіць вакол яго, прыносіць нож, вострыць яго, плюе тры разы, прыстаўляе да шыі. Бургамістр хапае яе за руку, кідае на падлогу і пачынае біць плёткай.
Езус Марыя, Езус Хрыстус, — дапамажы.
Бургамістр. А, душагубцы! Я табе пакажу, як людзей рэзаць! Законнага мужа! Я вас выведу на чыстую ваду. Змова! На ўладу руку паднялі — га?!
Брындзюкоўна. А-а, Езус Марыя, дапамажы!
Бургамістр. Я табе дапамагу — і да Пшэбыеўскага дабяруся! Ён на мяне даўно зубы вострыць — бач, дарогу яму перайшоў. Я вам пакажу! Мужа рэзаць!
Брындзюкоўна. А-а-а-а, я не рэзала, гэта ўсё ён навучыў!
Бургамістр. I да яго дабяруся! Не пагляджу, што Пшэбыеўскі! Усе на катаргу пойдзеце! Бургамістр проста так не дасца! (Кідае плётку, становіцца насупраць Брындзюкоўны і паказвае ёй фігу.) Зарэзаць — а вось бачыла?
Брындзюкоўна (хапае яго за руку, але Бургамістр штурхае яе, і яна садзіцца на падлогу). Не хацела я рэзаць!
Бургамістр. Смерці мае захацела?
Брындзюкоўна. Не смерці я хацела, а кахання… А-а-а…
Бургамістр. Якога кахання?
Брындзюкоўна. Такога, як тады, калі пажаніліся, каб не бегаў па патаскухах… А-а-а…
Бургамістр. Ты што вярзеш?
Брындзюкоўна. А-а-а… (Мацае плечы.) Што толькі не рабіла — і зеллем паіла, і шаптух вадзіла, у, казёл пракляты, як да жонкі — дык яго няма — усё па патаскухах. Валацуга гэты і параіў выгаліць тры валасіны пад барадою і — ад іх, кажа, усё зло. Ці ж я не законная жонка, ці ж я не хачу кахання?! А-а-а…
Бургамістр. Які валацуга?
Брындзюкоўна. У ратушы ў тваёй, калі застала цябе з гэтай макрахвосткаю — а-а-а! — прападзі ўсё пропадам, у манастыр пайду ад такога жыцця — а-а-а… (Паўзе на карачках праз усю сцэну.)
Бургамістр. Стой! Стой!
Брындзюкоўна спыняецца і аглядваецца.
Успомніў. Успомніў, дзе я яго бачыў! Гэта ж ён у мяне ля рэчкі штаны ўкраў! I Яцаку прадаў — а я яго чуць у астрог не пасадзіў! Гэта ж Несцерка! Гэта ж яму стары Пшэбыеўскі коней прайграў! Ага! Дык вось як яно?! Ну пачакай! Я цябе дастану! Толькі трэба ўзяцца з розумам! Я табе выпішу пашпарт! Паглядзім, хто каго!
Карціна шостая
У панскім палацы — сцэна, на ёй рэпеціруюць дзяўчаты, на першым плане Кацярына, да яе падыходзіць лакей.
Лакей. То хай пані пачакае, пан зараз прыйдзе.
Уваходзіць Несцерка.
Кацярына. Дзядзечка Несцер!
Несцерка. Вось табе і на — мне пан загадаў сетку сплесці ды птушку злавіць — а яна сама ў клетку прыляцела.
Кацярына. Што вы тут робіце?
Несцерка. Я то заўсёды пры пану, як тая блыха пры сабаку. А вось ты як сюды трапіла?
Кацярына. Бацька прыслаў. Пан хоча, каб я яго тэатр паглядзела.
Несцерка. Э-э, пан не толькі гэтага хоча, ды, бачу, і бацька твой таксама.
Кацярына. Ведаю, ведаю, дзядзечка, што яны хочуць. (Закрывае твар рукамі.)
Несцерка. Ну, не трэба слёзкі ліць. Паглядзі, у якой прыгожай клетцы жыць будзеш.
Кацярына. З мілым і ў запечку добра.
Несцерка. А пан што — не мілы? Багаты і знатны. А які на погляд — як важна выступае, які гонар. (Паказвае, як пан ходзіць.) Не тое што які мужык — Андрэй, напрыклад, — ні форсу, ні грошай у кішэні.
Кацярына. Ды затое як прытуліць ды як прыгалубіць, ой, што гэта я кажу!