— Kio tie okazas? — demandis Rikardo, alveninte al la fenestro. — Kio interesa estas por vi?
Li estis iom surprizita, ke ili devigas atendi la tutan komitaton pro iuj komediantoj.
— Nenio grava, — diris ŝi. — Nur migranta cirko. Sed ili tiel bruas, ke mi ekpensis pri iu grava okazaĵo.
Ŝi subite eksentis, kiel malvarmaj fingroj de Ojstro premis ŝian manon.
— Mi dankas vin! — traflustris li, fermis la fenestron, kaj, sidiĝante sur fenestrobreton, diris ŝerceme: — Mi p-pardonpetas, gesinjoroj, ke mi interrompis vin. Mi atentis m-moviĝadon de varieteo. Tre interesa s-spektaklo.
— Sukoni metis demandon al vi! — maldelikate diris Martini.
Konduto de Ojstro ŝajnis al li absurda afektado kaj li ĉagreniĝis, ke Gemo tiel sentakte sekvis lian ekzemplon. Tio ĉi ne estis kutima por ŝi.
Ojstro deklaris, ke li nenion scias pri eventoj okazintaj en Piso, ĉar li tie nur "ripozis". Samtempe li komencis filozofii pri agrokulturaj perspektivoj, pri nova pamfleto kaj finfine molestis ĉiujn per torento de siaj vortoj kaj balbutado. Ŝajnis, ke li trovis ian febran agrablon en sonoj de propra voĉo.
Post finiĝo de la kunveno, kiam komitatanoj komencis disiri, Rikardo alpaŝis al Martini: — Restu por tagmanĝo, Fabrizi kaj Sakoni ankaŭ restos.
— Ne, dankon. Mi akompanos sinjorinon Bolon hejmen.
— Vi, ŝajne, timas, ke mi sola ne atingos mian hejmon, ĉu ne? — diris Gemo vestante al si la kapoton. — Certe, li restos kun vi, d-ro Rikardo! Al li necesas iom distriĝi, ĉar li tro longe troviĝas endome.
— Se vi permesos, mi akompanos vin, — eniĝis en ilian interparoladon Ojstro. — Mi iros saman vojon.
— Se vi reale iros mian direkton …
— Ĉu eble, se vi havos libertempon, Rivarez, vi vizitos min vespere? — demandis Rikardo, malfermante al ili la pordon.
Ojstro ridante turniĝis kaj diris: — Ne, mia kara amiko. Mi volas iri en la cirkon.
— Jen, strangulo! — diris Rikardo, reveninte la ĉambron. — Kial li tre ŝatas histrionojn?
— Evidente ties animoj similas, — diris Martini. — Ja li mem estas reala histriono.
— Estus bone, se li estas nur histriono, — serioze diris Fabrizi. — Mi supozas, ke li estas tro danĝera.
— Danĝera? En kiu senco?
— Ne plaĉas al mi liaj misteraj vojaĝoj. Lia lasta veturo estis la tria, mi scias, kaj mi ne kredas, ke li vizitis Pison.
— Laŭ mi, ne estas sekreto, ke Rivarez estis en montaro, — diris Sakoni. — Li eĉ ne provas kaŝi siajn ligojn kun kontrabandistoj, malnovajn ligojn, ankoraŭ ekde tempo, kiam okazis ribelo en Savinjo [Savigno]. Tial nature aspektas lia uzado de amikaj interrilatoj por transporti siajn pamfletojn trans limo de Papa ŝtato.
— Ĝuste pri tio mi volus kun vi interparoli, — diris Rikardo. — En mian kapon venis ideo peti Rivarezon gvidi nian propran kontrabandon. Presejo en Pistojo funkcias, laŭ mia opinio, tre fuŝe, kaj livero de literaturo tien samrimede, ene de cigaroj, estas sufiĉe primitiva.
— Tamen ĝis nun tiu ĉi rimedo havis neniujn riproĉojn, — obstine oponis Martini.
Galli kaj Rikardo ĉiam elstarigis Ojstron kiel modelo por kopiado kaj tio ne plaĉis al Martini. Li opiniis, ke ĉio iris tre glate, ĝis kiam inter ili ne aperis tiu ĉi "langvora pirato", kiu penas ŝanĝi laboron.
— Jes, ĝis nun ĝi kontentigis nin, ĉar forestis io pli taŭga. Sed lastatempe okazis pluraj arestoj kaj konfiskoj. Mi pensas, ke sub gvido de Ojstro samaj fiaskoj plu ne okazos.
— Kial vi tiel pensas?
— Unue necesas scii, ke kontrabandistoj rigardas nin kiel fremdulojn aŭ, povas esti, eĉ simple kiel melkatan bovinon; Rivarez almenaŭ minimume por ili estas amiko kaj eĉ ŝajne ilia gvidanto. Ili obeas kaj fidas lin. Por partoprenanto de ribelo en Savinjo apeninaj kontrabandistoj povas okazigi tion, kion ne sukcesos atingi iu alia. Due, apenaŭ inter ni estas kvankam unu persono, kiu tiel bone konis montaron kiel Rivarez. Ne forgesu, ke li rifuĝis tien, sekve al li estas konata ĉiu vojeto. Neniu el kontrabandistoj kuraĝos fraŭdi Rivarezon, kaj se iu provos, do nepre fiaskos.
— Ĉu sekve vi proponas komisii al li liveron de nia literaturo en Papan ŝtaton, inkluzive propagon, adresojn, kaŝitajn tenejojn kaj ĝenerale ĉion aŭ nur transportadon trans la limo?
— Ĉiuj niaj adresoj kaj kaŝitaj tenejoj estas konataj al li. Eĉ ne nur la niaj, sed ankaŭ la aliaj. Do necesas ekspliki al li nenion. Kio koncernas propagon, do vi devas decidi. Laŭ mi, plej grava estas transporto trans la limo; kiam literaturo atingos Bolonjon, tiam disvastigi ĝin oni povos facile.
— Se vi demandos min, — diris Martini, — mi kontestas tian planon. Vi ja nur supozas, ke Rivarez estas lertulo. Efektive neniu el ni vidis lin en aferoj, tial ni ne povas esti certaj, ke dum kulmino li ne perdos sian kapon…
— Ho, pri tio vi ne dubu! — interrompis lin Rikardo. — Li neniam perdas sian kapon, ĉar ribelo en Savinjo estas plej bona pruvo por tio ĉi!
— Krome, — daŭrigis Martini, — kvankam mi ne sufiĉe konas Rivarezon, sed al mi ŝajnas, ke ne eblas konfidi al li ĉiujn niajn partiajn sekretojn. Laŭ mi, li estas frivola viro kaj ŝatas afekti. Komisii la tutan liveron de literaturo en manojn de unu homo estas tre serioza decido. Kion vi opinias pri tio ĉi, Fabrizi?
— Se temus sole pri viaj oponoj, Martini, — replikis la profesoro, — do mi ilin forĵetus, ĉar Ojstro havas ĉiujn necesajn kapablojn, pri kiuj parolas Rikardo. Mi estas certa, ke li havas bravecon, honestecon kaj sinregadon.
Montaron kaj montanojn li konas perfekte. Tamen ekzistas aliaj duboj. Mi ne estas certa, ke li veturadas tien nur por kontrabanda transporto de siaj pamfletoj. Ŝajnas al mi, ke li celas ion kroman. Konfidence mi supozas jenon. Mi pensas, ke li havas densan ligon kun unu tiea grupo, povas esti, eĉ kun plej danĝera.
— Kun kiu? Kun "'Ruĝaj zonoj"?
— Ne, kun "Ponardistoj" [Occoltellatori].
— Kun "Ponardistoj"! Sed ja ĝi estas malmultenombra amasiĝo de proskribitaj kamparanoj, malkleraj kaj havantaj nenian politikan sperton.
— Tion saman oni povas diri pri insurgentoj en Savinjo. Tamen inter ili estis ankaŭ kleraj personoj, kiuj gvidis. Supozeble sama situacio okazas inter anoj de "Ponardistoj". Krome, plimulto de anoj de plej ekstremaj grupoj en Romanjo estas partoprenantoj de ribelo en Savinjo, kiuj komprenis, ke superi ekleziulojn en aperta batalo ne eblas, do ili prenis ponardojn.
— Kaj kial vi opinias, ke Rivarez estas ligita kun ili?
— Tio ĉi estas nur mia supozo. Ĉiuokaze, antaŭ komisio de transportado de nia literaturo kune kun li, endas ĉion klarigi. Se Rivarez okazigos ambaŭ aferojn samtempe, li povos grave malutiligi renomon de nia partio: li simple ruinigos ĝian reputacion kaj neniel helpos al ni. Sed pri tio ĉi ni ankoraŭ interparolos, kaj nun mi volus sciigi al vi novaĵon venintan el Romo. Oni diras, ke baldaŭ estos organizita komisiono por ellaboro de projekto de municipa konstitucio.
Ĉapitro 6. Ojstro kaj Gemo en la cirko
Ojstro kaj Gemo silente iris laŭlonge de kajo Lung’Arno. Lia deziro paroli, paroli senfine, probable, elĉerpiĝis. Li diris preskaŭ nenion, post forlaso de domo de Rikardo, kaj tio plaĉis al Gemo. Ŝi ĉiam fartis malkomforte kun Ojstro kaj tiun tagon precipe, ĉar lia stranga konduto konfuzis ŝin. Proksime de Uffizi palaco li haltis kaj demandis ŝin: — Ĉu vi ne laciĝis?