— Demetu ĝin ien ajn kaj bonvolu proksimiĝi al mi.
Ojstro prenis ŝiajn manojn.
— Ĉu vi scias, pri kio mi pensis? Vi tute pravas, mia vivo estas damaĝita. Sed viro ne ĉiun tagon renkontas virinon, kiun li povas ami. Ĉar mi multe suferis, do mi timas…
— Kion?
— Mallumon. Iufoje mi simple ne povas resti sola nokte. Mi bezonas almenaŭ iun vivan ekzistaĵon apude. Mallumo, absoluta mallumo ĉirkaŭe… Ne! Ne! Mi ne timas la inferon! Ĝi estas infana ludilo. Min timigas INTERNA mallumo, en kiu forestas plorado kaj dentogrincado, sed estas nur silento,.. absoluta silento.
Pupiloj de liaj okuloj plilarĝiĝis kaj li silentiĝis. Gemo atendis, preminte sian spiradon.
— Ŝajne opinias vi nun: kia mistifiko! Jes! Feliĉe vi ne kapablas tion ĉi kompreni. Mi freneziĝus, se mi restos sola. Ne riproĉu min tro kruele. Mi ne estas tiel malbona, kiel mi ŝajnas komence.
— Mi ne rajtas vin riproĉi, — respondis ŝi. Mi ankaŭ spertis multajn suferojn. Mi opinias, ke se iu permesas al timo regi lin aŭ okazigas maljustaĵon, kruelaĵon, do tiu persono nepre iam pentos. Vi ne sukcesis superi nur tion ĉi. Mi sur via loko perdus lastajn fortojn, damnus dion kaj sinmortigus.
Ojstro tenis ŝiajn manojn plu.
— Diru al mi, — mallaŭte li demandis, — ĉu vi mem iam riproĉis sin pro iu kruelaĵo?
Gemo nenion respondis, sed ŝia kapo kliniĝis kaj du grandaj larmoj falis sur lian manon.
— Diru, — pasie redemandis li preminte ŝiajn fingrojn, — diru al mi! Ja mi rakontis pri ĉiuj miaj suferoj.
— Jes… Mi estis kruela koncerne al la homo, kiun mi amis pli ol iun ajn en la tuta mondo.
Manoj, premintaj ŝiajn fingrojn, ektremis.
— Li estis nia kamarado, — daŭrigis Gemo, — oni lin misfamigis, en polico inside faris mensogon kontraŭ li, kiun mi ekkredis. Mi lin vangofrapis kiel perfidulon
kaj li dronigis sin… Post du tagoj mi eksciis veron, ke li estis absolute senkulpa… Mia rememoro ŝajne estas pli malbona ol la viaj. Mi volonte permesus dehaki mian dekstran manon, por korekti tiaman situacion.
Nova, ankoraŭ nevidita lumeto ekbrilis en okuloj de Ojstro. Li rapide kliniĝis kaj kisis manon de Gemo. Ŝi deflankiĝis kun la surprizita mieno.
— Ne faru tion! — ekkriis ŝin lamente. — Neniam faru tion plu! Vi dolorigas min!
— Ĉu vi opinias, ke vi ne dolorigis la viron, kiun vi mortigis?
— La viro, kiun mi mortigis…Aĥ, jen aperis finfine Cezaro! Mi… mi devas foriri.
Veninte la ĉambron Martini ekvidis Ojstron solan. Apude staris la netuŝita taseto da kafo; li mallaŭte kaj monotone, sen videbla kontenteco, mallaŭdis sin.
Ĉapitro 9. Malsamaj opinioj de Ojstro kaj Gemo
Kelkajn tagojn poste Ojstro venis porlegantan halon de la publika biblioteko kaj petis kolekton de predikoj de kardinalo Montanelli. Li estis ankoraŭ sufiĉe pala kaj lamis pli videble ol kutime. Ĉe najbara tablo sidis Rikardo, al kiu plaĉis Ojstro mem, sed ne lia kurioza malicemeco al ĉiuj.
— Ĉu vi preparas novajn atakojn kontraŭ la malfeliĉa kardinalo? — demandis li sarkasme.
— Mia kara amiko, kial vi ĉiam atribuas al homoj malbonajn motivojn? Tial ne agas kristanoj. Mi simple preparas eseon pri la moderna teologio por nova ĵurnalo.
— Por kiu nova ĵurnalo? — Rikardo kuntiris la brovojn. Ĉiuj sciis, ke la opozicio nur atendis novan leĝon pri gazetaro, por surprizi legantojn per nova radikala ĵurnalo, kvankam formale tio estis sekreto.
— Por "Ĉarlatano" aŭ alie "Eklezia Kalendaro".
— Ts, Rivarez, ni ĝenas aliajn legantojn.
— Okupiĝu pri via kirurgio kaj permesu al mi okupiĝi pri teologio. Mi ne ĝenas vin kuraci rompitajn ostojn, kvankam mi vidis ilin sufiĉe pli ol vi.
Li sidiĝis kaj komencis diligente legi. Baldaŭ bibliotekisto aliris al li.
— Sinjoro Rivarez, laŭ mia scio vi partoprenis ekspedicion de Duprez, kiu esploris riverbranĉojn de Amazono. Estu afabla helpi al ni. Unu sinjorino petis raportojn de la ekspedicio, sed nuntempe ili estas rebinditaj.
— Kion ŝi volas scii?
— Ŝi volas scii tempon de starto de la ekspedicio kaj kiam ĝi trapasis Ekvadoron.
— La ekspedicio startis el Parizo aŭtune de 1837 kaj trapasis Kviton [Quito] aprile 1838. Ni estis tri jarojn en Brazilo, poste venis Rio-de-Ĵanejron kaj revenis Parizon somere 1841. Ĉu bezonas la sinjorino datojn de separataj eltrovaĵoj?
— Ne, dankon, tio ĉi sufiĉas. Bepo, bonvolu forporti la paperon al sinjorino Bolo… Mi ankoraŭfoje dankas vin, sinjoro Rivarez. Mi pardonpetas mian ĝenon.
Ojstro kuntiris la brovojn kaj premiĝis al seĝodorso.
— Kial ŝi bezonas la datojn? Kial ŝi volas scii, kiam la ekspedicio trapasis Ekvadoron?
Gemo venis sian domon kun la papero enmane. Aprile 1838… Arturo mortis maje 1833… Kvin jaroj. Ŝi emocie paŝis tra ĉambroj. Lastajn noktojn ŝi malbone dormis, tial aperis darkaj ombroj sub ŝiaj okuloj. Kvin jaroj… Li parolis pri "riĉa familio", pri iu, " kiun li konfidis, sed tiu lin trompis"… Poste li la trompon malkovris. Ŝi haltis kaj metis ambaŭ manojn sur la kapon. Ho, tio estas plena frenezo!.. Tio ne povis okazi! Tio estas absurdo, ja ni tiam ĝisfunde serĉis la kadavron en la haveno! Kvin jaroj… Li tiam estis ankoraŭ dudekjara, kiam tiu hinda matroso… Sekve li forlasis la hejmon estinte deknaŭjara. Ja li ne diris "unu jaro kaj duono"… Kiaj similaj bluaj okuloj kaj nervozaj fingroj… Kial li tiel koleras kontraŭ Montanelli? Kvin jaroj… Kvin jaroj… Se la fakto de Artura morto estus tute certa, se ŝi vidus lian kadavron… Tiam tiu ĉi malnova vundo malaperus finfine kaj malfacila rememoro ĉesigus turmenti ŝin. Verŝajne post dudek jaroj ŝi eble kutimiĝus rigardi malantaŭen sen teruro.
Tutan ŝian junecon maldolĉigis bedaŭro pri la okazo. Tago post tago, jaro post jaro ŝi decide batalis kontraŭ rimorso. Ĉiam ŝi memorigis al si mem, ke ŝi agas por futuro kaj penis apartiĝi de la terura pasinteco. Sed ŝin ĉiun tagon, ĉiun jaron ne lasadis imago de la droninto, kies korpo drivis en la maron, kaj en ŝia koro sonis akra krio, kiun ŝi ne sukcesis dampi: "Mi mortigis Arturon! Arturo mortis!" Iufoje ŝajnis al ŝi, ke tiu ĉi ŝarĝo estas netolerebla. Tamen nuntempe ŝi fordonus duonon de sia vivo por senti tiun ĉi ŝarĝon denove. Amara penso, ke ŝi mortigis Arturon, fariĝis kutima, ŝia animo longatempe turmentadis pro tio. Sed se ŝi alkondukis lin ne en akvon, sed en… Gemo eksidiĝis sur seĝon kaj kovris la vizaĝon permane. Tutan ŝian vivon nigrigis vizio de lia morto! Se ŝi ne alportis al li ion pli malbonan ol morto!
Detale, senkompate rememoris Gemo la tutan inferon de lia vivo. Ŝi imagis ĝin tre klare, kvazaŭ ŝi mem spertis ĉion: tremadon de la senprotekta animo, mokadon, kiu estis pli malbona ol morto, teruron de soleco, kiu ne lasis lin tagnokte. Kune kun li ŝi suferis en la kota kabanaĉo, en arĝentaj minejoj, en kafaj plantejoj, en la vaganta varieteo… La vaganta varieteo… Ne, almenaŭ tiun ĉi imagon ŝi devas forgesi, alie ankaŭ ŝi povas freneziĝi!
Gemo eligis keston el la skribtablo, en kiu kuŝis kelkaj ŝiaj relikvoj. Ŝi neniel sukcesis devigi sin likvidi ilin. Ŝi ne estis tro sentimentala, tial ŝi restigis ilin nur por memoro, kio estis cedo al la febla flanko de ŝia naturo, kiun Gemo ĉiam insiste sufokadis. Ŝi tre malofte permesis al si rigardi tiun ĉi kolekton. Ĝin konsistigis: la unua letero de Giovani al ŝi, floroj, kiujn li tenis en la morta mano, bukleto de ŝia bebo kaj velkinta folio de sur la tombo de ŝia patro. Surfunde de la kesto kuŝis miniatura portreto de Arturo, kiam li estis dekjara, — unusola lia portreto.