ne ekzistas en la mondo. Ĉiu proponanto pensas, ke lia propono
estas ne sole bona, sed eĉ necesa por nia lingvo, eĉ „demando de !
vivo” por ĝi! sed kiam mi montras al unu amiko la proponon de alia,
mi pleje ricevas la respondon: „Ne, ne! tiun ŝanĝon neniam permesu,
ĉar vi malbonigos la lingvon!“ Kiel do liberiĝi de la eterna frazo:
„mian ŝanĝon vi devas necese akcepti, kaj vi estos nepardoninda
obstinulo, se vi ĝin ne faros; sed lian ŝanĝon neniel akceptu, kaj vi
estos nepardoninde facilanima, se vi ĝin akceptos!“? Ĉu eble kolekti
voĉojn pri ĉiu propono? sed tiam ni havus eternan vanan kaj enuan
paroladon sen fino kaj sen celo, neniu restus kontenta, ĉiuj baldaŭ
defalus, ĉiuj ĝis nun akiritaj fruktoj estus perditaj kaj la lingvo mem
sub la rompado de la tro multaj kaj ne sufiĉe kaj ne egale preparitaj
1 Ĉi tiun artikolon pri »Esperanto kaj Volapŭk“ la leganto trovos
en la Ill-a parto („Traktaĵoj“) de ĉi tiu libro; komp. III . 7.
2 komp . 1891, paĝ. 25—26 kaj paĝ. 49—52 = II. 42 kaj 48.
10*
147
II. A. Gazetartikoloj el
voĉdonantoj fariĝus ridinda miksaĵo. Tial mi denove kore petas ĉiujn
amikojn, ke ili en la unua tempo fidu je mi (mi ja laboris en nia
lingvo kaj elprovis ĝin eble pli ol ĉiuj aliaj amikoj kune prenitaj).
Sen tia severa konsenta fido en la unua tempo nia afero baldau disfalus. Ĉiu diras, ke lia „malgranda paŝeto“ ne povas multe malhelpi;
sed se ĉiu komencos fari apartajn paŝetojn, tiam al kio ni venos?
(Mi parolas nur pri tiaj paŝoj, kiuj enportas rompon; sed ennovaĵoj,
kiuj ne estas kontraŭ la gramatiko kaj la fundamenta vortareto, estas
permesataj en nia lingvo, kiel en ĉiu alia lingvo.) Poste, kiam nia
afero jam estos forte vastigita, kiam ni jam ne bezonos timi ĝian dis-falon, kiam ĝi jam ĉesos esti juna delikata ĝermo, timanta ĉiun tuŝeton
de nespertaj manoj, — tiam kompetenta Akademio faros ĉiujn necesajn
ŝanĝojn en pli granda mezuro. ĉis tiu tempo estos ankoraŭ malproksime; ĝis tiu tempo — paciencon, paciencon, paciencon, amikoj!
Kredu al mi, ke tiam la plej granda parto de la nunaj proponoj
montriĝos tute senutilaj. Tion ĉi diras al vi homo, kiu ne sole bone
konas la spiriton de nia lingvo kaj faris kun ĝi multajn provojn, sed
ankaŭ aŭdis grandegan amason da opinioj, esploris atente grandegan
amason da proponoj. (Ankaŭ nun mi ĉiam kun danko akceptas ĉian
konsilon, se ĝi estas konsilo, sed ne postulo.) Se al vi ŝajnas, ke,
ne akceptante tion aŭ alian, mi eraras, kaj se iu el viaj konatoj montras
al vi tiun aŭ alian ŝajnan aŭ veran eraron en la lingvo Esperanto kaj
vi ne scias, kion respondi al li, tiam respondu al li la jenon: „La
fundamento de la lingvo Esperanto estas bona, kaj la detaloj
povas en ĉia tempo facile esti bonigitaj, kaj sekve la detaloj neniun
devas deteni aliĝi al nia afero; sed nun ne venis ankoraŭ la tempo
por disputi; nun ni devas en severa harmonio akcepti la lingvon tiel,
kiel ĝi estas, kaj ne dekliniĝi de la komuna vojo, se ni volas ke nia
afero venu iam al la celo kaj ne estu disŝirita en pecojn en la mezo
de la vojo. w
En la pasintjara artikolo mi diris, ke la plej grandan parton de
la ricevitaj proponoj ni ne sole ne povas akcepti en la „Esperantisto“,
sed ni ne konsilas ilin provi eĉ en verkoj aŭ leteroj privataj, ĉar ili
prezentas nur neelprovitajn personajn opiniojn. Sed ekzistas ankaŭ
aliaj proponoj, kiuj post matura pripenso montriĝas efektive pravaj,
aŭ kiuj esprimas la opinion jam ne de apartaj personoj, sed de la
plejmulto de niaj amikoj. Nur pri tiaj proponoj ni parolos en nia
gazeto kaj aprobos ilin por prova uzo en privataj verkoj aŭ leteroj
(kvankam en la „Esperantiston“ kaj en la lernolibrojn ili povos esti
enprenitaj nur tiam, kiam montriĝos sendispute, ke la plejmulto ilin
akceptis kaj uzas). A1 tiu ĉi kategorio de proponoj apartenas:
1) la forigo de la oftaj „oj“, „ojn“, „aj“, „ajn“;
2) la forigo de la „iaŭ“, „aŭi“ k. c.;
3) la forigo de la artikolo („la“).
148
,La Esperantisto“ 1892. — N-ro 57
Pri kelkaj aliaj proponoj de tiu ĉi kategorio ni parolos, kiam ni
havos okazon. Por eviti malkompreniĝojn, ni ripetas, ke uzi tiujn ĉi
ŝanĝojn en la „Esperantisto“ ni komencos nur tiam, kiam ilia sendisputa akceptiteco de la flanko de la plej multaj amikoj jam estos
tute ekster dubo.
La konsiloj, kiujn ni ricevis en diversa tempo de diversaj amikoj,
montris al ni, ke eĉ tiujn 3 ĉefajn ŝanĝojn ni povas enkonduki en tia
maniero, ke ni nenion rompu kaj ne eliru el la kadroj de la gramatiko
kaj fundamenta vortareto. Kune kun tiuj amikoj ni proponas:
1) La finiĝon de akuzativo kaj de multenombro („n“, „j“, „jn“)
akceptas nur la substantivoj; adjektivoj kaj pronomoj akceptas ĝin nur
tiam, kiam ili staras sen substantivo. Ekzemple: „mi rakontos al vi
nova tre interesa historion“; „mi venis kun ĉiu mia bona infanoj“;
„donu al mi tiu via bela librojn“; „mi amas la honesta homojn“;
„mi amas la honestajn“. Per tia maniero la lingvo multe gajnos je
bonsoneco kaj en tiu sama tempo ni nenion rompos; kaj se iu, ne
scianta pri la ennovaĵoj, ricevos leteron kun nova stilo, li renkontos
nenion novan kaj ĉion tre bone komprenos.
2) Anstatau la finiĝo „au“ en diversaj vortoj oni povas uzi apostrofon. Ekzemple: „adi“ (legu „adi“) anstatau „adiau“; „adra“ anstatau „adiaŭa“. Ankaŭ tio ĉi levos la bonsonecon, ne enkondukante
ian konfuzon (ĉar „aŭ“ ne apartenas al la radiko, sed estas nur kondiĉa finiĝo, tiel same facile forlasebla, kiel „o“ en la substantivo).
3) La artikolon „la“ oni povas ne uzi. Tio ĉi ankaŭ konfuzos
neniun (en okazoj de bezono oni povas helpi al si per la vorto „tiu“
aŭ alia); dume por ĉiuj popoloj slavaj, kiuj ne scias la uzon de artikolo,
ĝi estos granda faciligo.
Ni petas ĉiujn legantojn skribi al ni sian opinion pri la diritaj
3 ŝanĝoj. Se ni vidos, ke la proponoj trovas sendisputan komunan
aprobon kaj estas uzataj en la leteroj de la plejmulto de niaj amikoj,
tiam ni akceptos ilin ankaŭ en la „Esperantisto“. Por ĉia okazo ni
memorigas, ke tiuj ĉi novaj formoj, eĉ se ili estos akceptitaj, estos
nur permesataj, sed ne devigaj, kaj la uzado de la malnovaj formoj
tute ne estos nomata nereguleco. La malnovaj formoj ĉiam restos
bonaj, kaj ili estos forigitaj el la lingvo nur tiam, kiam post longa
tempo montriĝos, ke neniu pli ilin jam uzas. Ankaŭ ĉiujn aliajn
ŝanĝojn, kiuj eble poste montriĝos utilaj, ni enkondukos ĉiam tiel
same tre singarde kaj tre malrapide, demandinte antaŭe la opinion
de niaj amikoj kaj neniam arbitre forĵetante la formojn malnovajn tiel
longe, ĝis ili mem mortos de neuzado. Ne rapide, sed certe kaj sen-danĝere! 1
1 komp. 1892, paĝ. 65—66 = II. 59.
149
II. A. Gazetartikoloj el
N-ro 58. paĝ. 62
z Respondoj al la amikoj
A1 s-ro A. G. en Iv.-V. — Viaj lastaj versaĵoj estas konstruitaj
laŭ la nombro de la silaboj; sed mi pensas, ke en nia lingvo estus
pli bone, se ni ĉiam nin tenus je la akcento de la silaboj; ĉar dum
la dua formo estas agrabla por la oreloj de ĉiuj popoloj, la unua
formo estas uzata nur de kelkaj popoloj kaj al ĉiuj aliaj ĝi ŝajnos
stranga kaj ne harmonia.
N-ro 59. paĝ. 65—66
^Ŝanĝotaĵo 1
A1 la ŝanĝoj, kiuj estis proponitaj de multaj amikoj kaj laŭ nia