Сёння Зосі ён не ўбачыў — ні ў акне, ні ў двары. Згледзеў толькі, што збіраюцца ў лес i Гарбацэвічы: Віця, сапраўды, як добра відаць удзень, не дзяцюк ужо, a патаўсмацелы, нават па-мужчынску агрубелы, вунь нясе з гумна ахапак сена (убачыў ix i адвярнуўся), а бацька запрагае сваю Сівую (турзае яе за аброць ды крычыць, што не дае накінуць на галаву хамут). Крывы ёсць Крывы, не можа без буркатні i злосці.
— Здароў, Пётрык! — гукнуў суседу Нямкевіч-бацька.
Той, здаецца, за апошні час схуднелы ды прыгорблены, у кажушку, падпяразаны вяроўчынай, за якую былі заткнуты рукаўкі, азірнуўся i адказаў прыязна. Ён, як i многія вясковыя старыя мужчыны, прыходзіць да ix кожны вечар — паслухаць Янкавы ваенныя былі (каб хутчэй вылечыць яго рану, прынёс кубачак мёду i лыжку заечага тлушчу), а таксама пагаварыць пра навіны. Канечне, па-ранейшаму не супраць, каб ён, Янка, узяў замуж яго дачку Анельку-недарэку. Тым больш цяпер, калі янкавінскія хлопцы на вайне i талковых жаніхоў адзін-два, можа, i на дзесяткі дзяўчат. Праўда, ні бацька, ні маці пра яго жаніцьбу яшчэ не загаварылі, радуюцца, што вярнуўся жывы. Па-другое, можа, i вычэкваюць часіны для такой гаманы.
Дарога цяпер, напрыканцы лютага, калі ўдзень прыгравала, слязіла снег маладое вясновае сонца, а ўночы падскакаў мароз, была цвёрдая, ездкая. Пазаўчора з'ездзілі на Шубін па сена (бацька доўга ўпіраўся, не хацеў браць яго з сабою, каб ён не развярэдзіў рану), а вось сёння, пакуль цвёрды снег, шарпак, рашылі падацца па дровы. Пазней, у вясновую хлюпіну ці калі пачнецца работа ў полі, сенакос, дык не будзе на гэта часу. Ды стары Нямкевіч не любіў адкладаць на пазней тое, што можна зрабіць сёння. Да сенакосу, прыхапкамі, дровы трэба парэзаць i пакалоць, каб адразу пасля жніва, яшчэ да асенніх дажджоў, перанесці i скласці ix, аблетаваныя, у дрывотні. А па-другое, такая ўжо ў Янкавінах завядзёнка: у часіну шарпака вазіць з Шубіна сена, а з лесу — дровы.
Конь бег шпарка, i яны хутка апынуліся на пагорку, на Пальку, а за ім, спусціўшыся ў лагчыну, уміг даехалі да свайго лапіка лесу. Развярнуліся, паставілі каня пры дарозе, падкінулі яму сена, а самі па надзеле бацькавага брата, Стася, падаліся да свайго. Тут, у густым ельніку, было цемнавата, настыла, а снег быў у дробных, нібы надзёўбаных ямачках-дзірках (ад упалых зверху камякоў снегу i кропель), але крыху далей, ужо ў іхнім сасонніку, быў нібы іншы свет: там, за яловым ценем, снег бялеўся, нават залаціўся. Яго, а таксама ствалы, быццам ахутаныя празрыстым дымком, шчодра асвятляла высакаватае залатое сонца.
Дзе ўтрымліваючыся на зацвярдзелай скарынцы, а дзе i правальваючыся ў глыбокі зярністы снег ці ў яміны пад папараццю альбо вакол ядлаўцовых кусцікаў, цугам — гаспадар, падперазаўшыся пілой, з сякерамі паперадзе, a Ясік (у кажушку, таксама падпяразаны, дык сапраўдны Іванка-мужычок) i Янка за ім — дайшлі да сонечнага снегу. На ім тут было шмат перамерзлай кары, ігліц, а то нават i невялікіх лапак.
Тут быў іхні кавал дзе густога тонкага, а дзе рэдкага тоўстага хвойніку, уперамежку з маладым алешнікам — з колішнімі дубцамі, што ўцалелі, выцягнуліся i патаўшчэлі пасля колішніх выразак i высечак. Улетку тут было шмат суніц, паблізу алехавай лагчынкі — лісіц, а каля ядлаўцу — баравікоў.
Зачэкала паблізу сарока, перасцерагаючы лес ад людзей; воддаль задзёўб дзяцел, парушаючы цішыню ды надаючы лесу своеасаблівую прывабнасць.
Запыніўшыся толькі на хвілінку (каб акінуць вокам увесь надзел), бацька папраставаў да невысокай крывой, але тоўстай сухастоіны — добра ведаў, не адзін ужо раз абмацаў рукамі кожнае сваё дрэва. Вось тут адразу пачаў абтоптваць вакол снег, ссякаць кусцікі — каб пілаваць пры самай зямлі, не пакідаць на смех людзям высокага пня. Пакуль ён усмалее, абарве моц з зямлёю, калі можна будзе вырваць яго, дык будзе рэзаць i калоць вочы.
— Дзед, давай гэтую зрэжам,— азваўся Ясік i стукнуў кулачком па старой высокай, лічы, без голля, толькі з невялікай зялёнай верхавінкай-чупрынай хваіне.
— Ого! — усміхнуўся i любоўна агледзеў гэтую сасну стары Нямкевіч,— Гэтая таўстуля — табе на новую хату. Будуць i дошкі добрыя на падлогу, i дылі на вокны. Мы з дзядзькам Янакам будзем жыць у нашай старой хаце, а табе, як толькі бацька вернецца з Амэрыкі, адразу пачнём ставіць новы дом. Абудую вас, а тады ўжо буду збірацца ў сваю вечную дамоўку...
Ясік, канечне, яшчэ не зразумеў апошніх дзедавых мудроных слоў; яны ж, сталейшыя, паскідалі кажухі, моўчкі апусціліся на калені i пачалі пілаваць тоўсты, набрынялы смалой, ад таго i цвёрды, як жалеза, камель. Пасыпалася i востра запахла пілавінне (спачатку рудое i сухое — ад кары, а пасля сіне-жоўта-чырвонае—ад абалоні i смалы). Янка быў няўломак, змалку любіў i пыніў мужчынскую работу, але цяпер, калі піла пачала ўядацца глыбей i пакрыху заціскацца, ці то ад доўгай адлучкі ад такой працы, ці то ад развярэджанай раны, адчуў: ные-баліць плячо, стамляецца рука. Бацька ж вунь шоргае i шоргае, нібы яму зусім не цяжка, толькі прыплюшчвае вочы ды час ад часу здзьмухвае з рыжаватых вусоў i барады пілавінне ды пакрыху чырванее. Але вось, калі Янка ледзь стрымліваў боль i стому, той запыніўся i выпрастаўся.