Толькі калі Міхась закончыў урок, тады ён разгледзеў, што праводзіў яго не з вучнямі, якія сядзяць за партамі, а з лалоннымі, што раеселіся на двухпавярховых нарах. Ад хвалявання хлопец прачнуўся.
За вокнамі на калючай агароджы гарэлі электрычныя лямпачкі. Напэўна, немцы паставілі ў майстэрнях рухавік, які асвятляў электрычнасцю іх барак і лагерную агароджу.
Раніцаю пасля снедання палонных з асабістымі рэчамі выгналі на пляц, хаця была нядзеля і яны ўжо прывыклі, што ў выхадныя дні немцы не выганялі лагер на працу. «Можа, гэтая слецкаманда не дасць адпачыць, а працуе без выхадных», — казалі некаторыя.
Да лагера прыйшоў камендант, наглядчыкі выстраілі палонных ў чатыры шарэнгі, i вартавыя акружылі іх з усіх бакоў. Ванька пераклаў загад шэфа: павярнуцца ўсім тварамі да яго, першай шарэнзе зрабіць пяць крокаў наперад і пакласці на зямлю свае рэчы. Двое канваіраў старанна ператрасалі пакладзеныя на дол рэчмяшкі, а двое абшуквалі кішэні палонных, абмацваючы на жываце і з бакоў гімнасцёркі ды выварочваючы кішэні портак. Яны нетаропка абмацалі ўсіх палонных, прыдзірліва ператрэслі іх рэчмяшкі, а пасля чатыры канваіры схадзілі яшчэ ў будынак школы і, відаць, абшныпарылі там усе нары. Мусіць, яны ўчора павінны былі правесці такі вобыск, але, вымаклыя на дажджы, адклалі гэтую справу на другі дзень.
Пасля вобыску палонных зноў упусцілі за калючую агароджу.
— Рабочага часу шкадуюць, дык выхадны дзень змарнавалі попусту, — з іроніяй прамовіў Леанід, уваходзячы ў свой клас.
— Спяшаюцца,—удакладніў Хяндога. — Баяцца, каб мы не прынеслі сюды чаго-небудзь. Няхай гэта паслужыць урокам.
— Добра, што мы паспелі ўправіцца з крупамі ды локшынаю, — не вытрымаў Багдан Платонавіч. — А то бяды не абабраліся б.
— Гэта яшчэ бяда невялікая, — уставіў сваё слова Ярмолік. — Па ёй мадзець можна. Цяжэй дзень пражыць без падножнага корму.
— Калі нічога не рабіць, дык дзень-два праляжаць на нарах можна,— выказаў меркаванне Леанід. — Болей наўрад ці вытрымаеш надгаладзь.
Трохі пагаварылі між сабою, узашаныя з нараў вобыскам, а як зноў улегліся, дык пакрысе і змоўклі, занятыя сваімі думкамі. Адных пацягнула на дрымоту, другія паціху перашэптваліся, трэція сланяліся з класа ў клас, не знаходзячы сабе занятку.
— Гладыш і наглядчык Задзіра, на выхад! Прыйшлі жонкі! — павайсковаму выкрыкнуў хтосьці з калідора ў дзверы доўгага вузкага класа.
Спярша гэты незразумелы выкрык толькі насцярожыў усіх, але праз нейкі момант нібы мятлою змёў многіх з нараў. Аднь: кінуліся да вокнаў, другія, найболей цікаўныя, выбеглі на ганак.
За агароджаю, перад уваходнай брамкаю, стаяў намеснік каменданта лагера, два канваіры і дзве жанчыны з хлапцом год чатырнаццаці. Вартавыя з ахоўных вышак не падпускалі іх да брамкі, патрабуючы прыходу самога каменданта. Ягонага намесніка, відаць, не прызнавала лагерная ахова, бо ён ніколі не паяўляўся каля лагера дый не насіў вайсковай формы. Цяпер таксама стаяў у сваёй нязменнай зеленаватай спяцоўцы з пілоткаю на галаве. А калі ўбачыў, што вартавыя на вышках артачацца, абыякава махнуў рукою і нетаро-пка пайшоў да барака.
За ганкам перад брамкаю стаяў наглядчык Задзіра i палонны Гладыш, які таксама атабарыўся ў доўгім вузкім класе. Гэтага маладога чалавека год трыццаці Сіліч аднойчы на беларускі лад назваў Гладышом, за што ён ніколькі не пакрыўдзіўся, а толькі, смеючыся, прызнаўся: «Маё прозвішча Гладыш».
Да яго i да наглядчыка Задзіры прыйшлі жонкі. Мусіць, палонныя праз некага наказалі ім, што знаходзяцца тут, а можа, кабеты самі абышлі ўсе суседнія лагеры. Жанчыны плакалі ад радасці, што бачаць жывых мужоў. Задзіра разгневана зіркаў бельмамі на вартавых, якія не падпусцілі да брамкі намесніка каменданта, а многія палонныя задаволена злараднічалі ад таго, што ні яго, ні немца тыя не прызнаюць за начальства.
Неўзабаве прыйшоў камендант, адамкнуў брамку і выпусціў Задзіру з Гладышам да жанок. Тыя кінуліся ў абдымкі да мужоў. Задзіра моцна абняў сына. Яго маці была яшчэ маладжавая кабета.
— Мабыць, і Задзіра не такі стары, якім выглядае, — зазначыў Ярмолік. — Толькі прыкідваецца старым ды апусціўся.
Гладышава жонка была прыгожая маладзічка.
Пад аховаю вартавых, у суправаджанні каменданта яны ўсе пайшлі ў барак. Некаторыя палонныя галоднымі вачамі прагна праводзілі невялікія хатулі за плячамі жанок. Вырвін, што размясціўся на нарах за Хяндогавымі таварышамі, цяжка ўздыхаючы, нават пазайздросціў:
— Хоць наядуцца ўволю хатніх прысмакаў!
— Цяпер людзям не да ласункаў, калі ў іх няма хлеба, — асек яго Ярмолік.