Спачатку Сіліч не прыдаў асаблівага значэння таму, што сусед з усіх бакоў дапытліва разглядае гільзу. Ці мала пра што чалавек можа меркаваць і разважаць сваім розумам? На тое ж ён і вышэйшая жывая істота, каб думаць.
Але пасля таго, як Багдан Платонавіч задаволіў цікаўнасць і па-гаспадарску паклаў гільзу ў рэчмяшок, хлопец не ўтрымаўся і з’іранізаваў:
— Навошта гэты лом, хоць ён і з каляровага металу?
— Трэба аддзячыць чалавеку, — непераканаўча прамовіў той у адказ. — Не за хлеб, канечне. Хлеб гэты наш. А за спагаду.
Міхась разумеў, што Багдан Платонавіч мае на ўвазе канваіра з жалезным крыжам, але не ўяўляў, чым сусед можа аддзячыць таму. Праўда, высвятляць гэтага не стаў, саромеючыся чапляцца з недарэчным роспытам.
«Што можна зрабіць з гільзы? — не цяміў хлопец. — Хаця я здзіўляўся, навошта ён прыхапіў тады пагнутую дзюралевую бляху. А глядзі ты, якое вядзерца ў яго атрымалася!»
Толькі пад вечар, калі Багдан Платонавіч на нарах моўчкі працягнуў Міхасю ўкарочаную, надраеную да бляску гільзу, хлопец нарэшце зразумеў, чаму сусед падазрона затрымліваўся ў прыбіральні і доўга сланяўся каля сцен на падворку. «Значыць, употай, каб не бачылі ні вартавыя з вышак, ні наглядчыкі, ён спачатку адпілаваў шыйку, а потым нечым вышараваў гільзу».
— I што гэта будзе? —не разумеў хлопец, разглядаючы ўкарочаную -блішчастую гільзу.
— Ужо ёсць! — задаволена прамовіў Багдан Платонавіч і, нібы даючы час, каб хлопец сам здагадаўся, што гэта такое, але, не дачакаўшыся ягонага адказу, пасля кароткае паўзы расчаравана растлумачыў: — Ваза.
— Ваза? —разгублена асекся Міхась.
Калі б з ім быў не Багдан Платонавіч, а хто-небудзь іншы, хлопец падумаў бы, што гэты чалавек здзяцінеў. Сіліч ведаў вазы для цукерак або садавіны. Цяпер, у пару ваеннага ліхалецця, яму было няўцям дый нават у галаву не прыйшло б, што з гільзы ад снарада можна зрабіць вазу для кветак. Здавалася, гэта зусім несумяшчальныя адна з адною рэчы. Аказваецца, для простага чалавека жыццё і смерць існуюць побач адно з адным. I гэта заканамерна. Навокала шугае пажар вайны, у якім захлынаюцца і гінуць людзі, а непадалёку ажно буяюць расліны і растуць кветкі.
Хлопцу не хацелася крыўдзіць суседа. Таму, каб толькі як-небудзь згладзіць прыкрае адчуванне ад таго, што ён не мог здагадацца, дзеля чаго зроблена гэта рэч, наіўна запытаўся:
— Чым вы згладзілі яе краі?
— Кавалкам цэглы.
— Нават не прыкметна, што ў гільзе адрэзана шыйка. А чым гэтак надраілі?
— Пяском—пад сцяною, а за кухняю — попелам. Цяпер можна ўручыць.
Міхась змоўчаў. Яму не хацелася расчароўваць Багдана Платонавіча. Хлопцу здавалася недарэчнаю суседава выдумка. «Мяркуючы па таму разбою, якім цяпер у свеце верхаводзяць немцы, не скажаш, што яны — сентыментальныя. Дый навошта салдату ваза для кветак? Хіба ж ён жанчына?»
Але, калі трохі разважыў розумам, напал ягонай думкі паступова пачаў астываць. «Здавалася б, у адрозненне ад суседа я павінен быць болей сентыментальны і чуллівы. Дык не, нават не дапяў да таго, што ён выштукаваў з гільзы. А яму, простаму, да таго ж, вядома, не высокаадукаванаму чалавеку, дый яшчэ ў гэтакіх жахлівых умовах, мрояцца вазы для кветак. Аднак калі мы з ім, свае, браткі-славяне, па-рознаму глядзім на гэты самаробны сувенір, дык хто ведае, як да яго паставіцца немец?»
Хаця Сіліч і сумняваўся ў тым, што канваір возьме гэтую недарэчную
І зусім непатрэбную забаўку, аднак жа і Багдана Платонавіча шкадаваў i спагадаў яму. Хлопцу не хацелася, каб немец палічыў нашага чалавека дзіваком, у якога ў жахлівых умовах памутнеў розум. Так што, калі б нават сусед не папрасіў падстрахаваць яго, недасведчанага ў чужой мове, тады як будзе аддаваць сувенір, Міхась усё роўна не пакінуў бы Багдана Платонавіча на волю лесу, а стаяў бы напагатове, каб выручыць яго ў складаным становішчы.
А яно амаль так i адбылося. Як у ваду глядзеў хлопец.
Назаўтра, калі Міхась з суседам чакалі, пакуль Леанід накідае ім насілкі, да іх падышоў і прыпыніўся канваір з жалезным крыжам, што шпацыраваў па абочыне. Багдан Платонавіч не разгубіўся, выбраў момант і, нязграбна працягваючы да немца дно блішчастай гільзы, выпаліў:
— Камарад, гэта вам.
— Вас іст дас? —насцярожыўся вартавы, як быццам палонны вытыркнуў перад ім зыркае лязо або міну замаруджанага дзеяння.
— Ён зрабіў вам вазу для кветак, —па-нямецку растлумачыў Міхась, кідаючыся на выручку таварышу.
Па выразу немца адчувалася, як няўцямнасць выцясняе ягоную насцярожанасць. Вяла, усё роўна як нехаця, ён працягнуў руку, каб узяць вазу. Але калі ўзяў яе і яна заззяла на сонцы, нібы люстэрка, азараючы ягоны твар, на ім спярша ўзнікла здзіўленне, якое па меры таго, як немец з цікаўнасцю разглядаў вазу, паступова змянялася захапленнем.