А можа бачыў хто яго а той хвіліне,
Як быў з ёй у гародзе? Мо пачнуць шуканне?
I што падумаюць пра гэткае спатканне?
Вярнуцца выпадала. Дык крадком за плотам,
Праз зелле меж, зрабіўшы сотні паваротаў,
Нарэшце выбраўся шчасліва на гасцінец,
Што проста ў дворны накіроўваўся дзядзінец.
Ішоў ля плоту, ды ад саду твар адводзіў,
Як злодзей ад каморы, у якой нашкодзіў,
Ці думае пабыць у ёй у зручным часе.
Хітрыў Граф, хоць за ім мо сочка не вялася.
У супроцьлеглы саду бок глядзеў - управа.
Быў скрозь травой заросшы гай стары, радкавы.
Як па кілімах, ля бярозак беластвольных
Пад навессю шатреў зялёных і прывольных
Снавалі постаці. Нагадвалі іх рухі
То танцы дзіўныя, то нейкіх дзіўных духаў
Блуканне ў блясках месяца. Адны у чорных
І цесных вопратках, другія ў больш прасторных
І белых, быццам снег. Той з голай галавою,
Той пад брылём шырокім, тыя, бы чалмою,
Як светлым воблакам, галовы агарнулі
I, як камета хвост, канцы яе цягнулі.
У кожнага свой выгляд: з месца той не сходзіць,
Адно вачыма, долу спушчанымі, водзіць,
Той, гледзячы наперад, быццам сонны, крочыць,
Як па канаце, і нікуды ўжо не збочыць.
А ўсе згінаюцца к зямлі памалу, сонна,
Зусім, як быццам адбіваючы паклоны.
Калі ж адзін супроць другога раптам стане,
Маўчаць і разыходзяцца без прывітання.
Усе ў задуме, ўсе ва ўладзе летуценняў.
Граф думаў, што ён бачыць элізейскіх ценяў,
Што хоць не ведаюць зямных клапот і ліха,
Блукаюць сумныя павольна, моўчкі, ціха.
Ды хто пазнаў бы ў гэтых марах ледзь рухомых,
У тых людзях маўклівых, нам ужо вядомых
Гасцей, сяброў Суддзі? З шумлівага снядання
Пайшлі ўсе на ўрачыстае грыбоў збіранне.
Як людзі з розумам, што ўмеюць карыстацца
І рухамі, і мовай, каб дапасавацца
Да кожнага выпадку, месца і звычаю,
Яны прад тым, як рушыць за Суддзём да гаю,
Від новы прынялі і вопраткі другія:
Плашчы кужэльныя, шырокія, даўгія
Панацягалі зверху на свае кунтушы,
Брылі-капялюшы насунулі на вушы,
Дык і бялелі, быццам тыя ў чысцы душы.
І моладзь перапранена, 'проч Талімэны
І тых-сіх моднікаў французскіх.
Гэтай сцэны
Не ўцяміў Граф, не знаў вясковага звычаю,
Дык здзіўлены надзвычай падбягаў да гаю.
Грыбы ўрадзілі. Хлопцаў просяць пакланіцца,
У песнях слаўныя, румяныя лісіцы -
Дзявоцтва сімвал, бо іх чэрві не з'ядаюць
I, дзіўна, насякомыя не абсядаюць.
Паненкі дык баравіка ўсё выглядалі,
Якога песні ў нас палкоўнікам назвалі.
А ўсе рыжка шукаюць; ён хоць і сціплейшы,
І менш у песнях слаўны, але найсмачнейшы
Ці солены, ці свежы, у любую пору.
А Войскі дык збірае толькі мухаморы.
І іншыя грыбы, пакінутыя ў браку
З прычыны ядавітасці ці злога смаку,
Карысць сваю даюць: звярыне служаць ежай,
Гняздом кузуркам, гай малююць фарбай свежай.
На абрусе зялёных траў лясной паляны,
Нібы сталовае суддзё парасстаўляны:
Судзіначкі чырвона-жоўтых сыраежак
З віном празрыстым, серабрыстым, ясным, свежым,
Казляк, як быццам кубка дно, пукаты, клейкі,
Як смуклыя шампанскія кілішкі - лейкі,
А белякі далёка свецяць між паляны,
Як малако ў вялікіх кубках паліваных
I, пылам шэрым поўная, сядзіць у цені,
Як перачніца, порхаўка. Другіх найменні
Мо толькі ёсць у зайчай або воўчай мове,
Іх людзі ж не хрысцілі, ган і так іх повен.
Ніхто ні зайчых, ані воўчых не збірае,
А хто, нагнуўшыся, сваю памылку заўважае,
У гневе зломіць грыб або нагой падкіне.
Не месца гэтакім слядам на зеляніне.
Людскіх ні воўчых Талімэна не збірае,
Рассеяная, нудна вокал пазірае,
Задраўшы галаву. Пан Рэент дык у гневе
Казаў, што мо прыйшла шукаць грыбоў на дрэве.
Асэсар з'едліва назваў яе ільвіцай,
Што месца выглядае, дзе б гняздом спыніцца.
Яна ж, відаць, шукала ціхай адзіноты
I, ў грамадзе хадзіць не маючы ахвоты,
Да ўзгорачка ляснога крокі скіравала,
Дзе ценю больш, дзе болып магутных дрэў стаяла.
Між дрэў прасвечваў камень; ручаёк пад глыбай
Журчаў і пырскаў, а пасля шкляною шыбай,
Як бы шукаючы цяньку, хаваўся ў зелле,
Якое над вадой буйное лісце сцеле.
Там шустры той дуронік, у траву спавіты,
Лістамі падасланы, ад вачэй закрыты,
Знячэўку пачынае ціханька шаптаці,
Падобным стаўшы да крыклівага дзіцяці,
Якому зыбку маці ахіне ў радзюжку
І макаўя, каб спала, ўложыць пад падушку.
Ахвотна Талімэна тут адпачывае
І гэты кут Святыняй думак называе.
На бераг ручая на зелень разаслала