Правоў расці над іншыя ўсе дзеравіны".
"Гэй, князь!- азваўся Жагель,- бай каму другому,
Тут знойдзеш мітры ледзь не ў кожным дому".
"У гербе крыж,- сказаў Падгайскі,- значыць, скрьгга
Алюзія, што род ідзе ад неафіта".
"Фальш!- крыкнуў Бірбаш,- я з графоў татарскіх, знаю,
А крыж у гербе "Карабель" таксама маю".
"Парай",- Міцкевіч крыкнуў,- гэта герб князёўскі,
Пра гэта многа піша ведамы Стрыйкоўскі!"
Тут спрэчкі пачаліся, доказы, праверкі.
Ксёндз бернардын звярнуўся зноў да табакеркі,
Прамоўцаў частаваў, і ў хаце заціхала,
Бо шляхта з ветлівасці нюхала і чхала.
Ксёндз з перапынку скарыстаў і мовіў далей:
"Ад гэтае табакі многія ўжо чхалі!
Паверце, гэта табакерка генерала
Дамброўскага разы чатыры частавала!"
"Дамброўскага?"- спыталі. "Я не памыліўся,
Я быў пры ім, як ён пад Гданьскам біўся.
Ён сеў пісаць і вось, каб сон яго не змарваў,
Нюхнуў і, чхнуўшы, па плячы мяне ударыў:
"Так, ксенжа Робак,- кажа,- ксенжа бернардыне,
За год які мо ў вашай стрэнемся краіне.
Скажы, няхай сустрэнуць там мяне з табакай,
Да з Чанстахоўскай, я не нюхаю ўсялякай".
Прамова гэта узбудзіла хваляванне
І радасць так, што ў зале зразу ўсе дазвання
Замоўклі, потым той-другі прамовіў слова
І паўтараў: "Табака з Польшчы? Чанстахова?
З Італіі? Дамброўскі?"... Потым раптам разам
Як быццам словы з думкі аднае наказам
Злучыліся ў адзін, хоць і не стройны голас:
"Дамброўскага" ўсе заспявалі навакола.
Хапіліся ў абдьшкі ў радасці бяскрайняй
Мужьгк і граф, крыж з мітрай, карабель з параем.
Забыліся пра ўсё і на'т пра бернардына,
Крычалі весела: "Гарэлкі! Мёду! Вінаў!"
Ксёндз Робак тую песню слухаў, усміхаўся,
Ды каб спыніць яе, за табакерку ўзяўся
І гэтак чхнуў, што ўраз мелодыю ім зблытаў,
I, пакуль ладзілі яе, працягваў спрытна:
"Табаку хваліце, паны і дабрадзеі,
Ды гляньце ў табакерку - што там за падзеі".
Тут хусткай донца ад табакі выцер чыста
І армію вакол паказваў, што ўрачыста,
Як дробных мушак рой, стаяла. У гэту гушчу
Умяшаўся коннік-камандзір, падобны хрушчу.
Каня ўзнімаў, як быццам рваўся да нябёсаў,
Рука на повадзе, другая каля носа.
"Зірніце,- мовіў Робак,- на таго вунь мужа,
Хто ён, згадайце!" Ўсім было цікава дужа.
"Вялікі чалавек і цар, хоць без адзнакі,
Але не рускі - ў іх не нюхаюць табакі".
"Вялікі,- мовіў Цыдзік,- а чаму ў капоце?
Вялікія, звычайна, ўсе у пазалоце,
Бо ўзяць у маскалёў, ледзь генерал, маспане,
То ўвесь у золаце, як рыба у шафране".
"Я,- мовіў Рымша,- бачыць колісь меў нагоду
Касцюшку, камандзіра нашага народа.
Ён чын меў важны, а хадзіў вось у сукмане
Ці ў той чамарцы". "Ды ў якой чамарцы, пане?-
Пярэчыў Вільбік.- Гэту ж звалі тарататкай".
"Дык тая ж фрэндзлі мела, а тут крой быў гладкі!"-
Міцкевіч крыкнуў. І ўзняліся зараз свары
За формы крою тарататкі і чамары.
А ксёндз, убачыўшы, што зноў бяседа рвецца,
Ізноў яе да вогнішча сабраць імкнецца -
Да табакеркі. Частаваў, нанова чхалі,
Здароўя зычылі, а ён працягваў далей:
"Калі Напаляон падчас бітвы прьшае
Табаку, гэта знак, што ён перамагае.
Так пад Аўстэрліцам было. Француз гарматы
Паставіў, а на іх ляцеў маскаль заўзяты.
Вось кесар моўчкі пазіраў: французы стрэляць
І войскі маскалёў на землю так і сцелюць -
Полк за палком ляцеў, і гінулі ваякі.
Што полк зляціць, то кесар прьше нюх табакі.
Дык Аляксандар той ды са сваім брацішкам
Тьш Канстанцінам і з нямчынаю Францішкам
Давай рваць з поля. Кесар бачыць - бой суняўся,
Дык з пальцаў строс табаку, ціха засмяяўся.
Хто з вас у войску кесара на службе будзе,
Няхай маіх слоў гэтых не забудзе".
"Ах мілы ксенжа наш!- сказаў ізноў Скалуба,-
Калі ўжо тому быць? Лічыць ужо нялюба
Дзён каляндарных. Вочы нашьы збалелі
Іх выглядаць у святы, ледзь ні штонядзелі.
А цар нам злезці з шыі ўсё ніяк не хоча.
Раса нам, покуль сонца ўзыдзе, выесць вочы".
"Маспане,- ксёндз сказаў,- хай бабы наракаюць,
І шынкары, злажыўшы рукі, хай чакаюць,
Пакуль каго ў карчму не прывядзе дакука.
Пабіць з Напаляонам маскалёў не пггука,
Бо ён і немцам ажно тройчы лазню справіў,
Стаптаў і прусакоў, і Англію адправіў
Назад за мора, дык і маскалям дагодзіць,
Але глядзіце вы, што з гэтага выходзіць:
Вось мы збяромся на каня тады садзіцца
І шаблі возьмем, як не будзе ўжо з кім біцца,
А кесар, сам стаптаўшы ворагаў пад ногі,
Спытае: "Хто вы? Мне не трэба вашай дапамогі",
Калі гасцей чакаюць, шчыра ў хату просяць,