Пасля вярнуліся назад павольным крокам,
Стуліўшы вушы і хвасты, з прьггухшым зрокам.
Прыбегшы, з сораму вачэй падняць не смелі
І не збліжаліся к панам, а воддаль селі.
Пан Рэент галаву павесіў невясёла,
Асэсар сумным вокам кідаў навакола,
А потым пачалі тэорыі разводзіць,
Што ў гэткай справе гончым ход свабодны шкодзіць,
Што заяц раптам скочыў і не быў цкаваны
І што, каб хіба быў сабака падкаваны,
Тады дагнаў бы мо па гэткай камяніцы.
Разумна ўмелі на дэталях запыніцца.
Каб слухачы хацелі, многа б скарысталі,
Але не слухалі. Адны пасвістваць сталі,
Пасмейвацца другія, іншыя ў той хвілі,
Мядзведзя ўспомніўшы, аб ім загаварылі.
А Войскі толькі раз за зайцам вокам кінуў
I, ўбачыўшы, што той між дрэў у лесе згінуў,
Вось так свой сказ канчаў: "Дык жа на чым мы сталі?
Ага! на тым, што слова мне абодва далі
Страляцца праз мядзведзя скуру. Шляхта гнеўна
Крычыць: "Дык гэта ж дула ў дула! Смерць! Напэўна!"
Я ў смех, бо чуў ад Мара, мудраца старога,
Што скурай звера можна змерыць вельмі многа.
Вядома вам, панове, што Дыдо-царыца,
Прыбыўшы ў Лівію, рашьша там спыніцца
І гэтакі зямлі палетак старгавала,
Які б накрыць адной валовай скуры стала.
На тым кавалку поля вырасла Карфага!
Вось гэта абмяркоўваў я ўначы з увагай.
Ледзь стала днець, Давэйка едзе ў тарадэйцы
На зборны пляц, насустрач коннаму Дамэйцы.
Глядзяць, ажно праз рэчку мост ляжыць касматы
З мядзведжай скуры, зрэзанай на паскі-латы.
Паставіў я Давэйку на хвасце мядзведзя,
Дамэйцы ж месца выпала за рэчкай недзе.
"Цяпер страляйцеся,- кажу,- хоць і да смерці,
Але без згоды з месц вас не пушчу, паверце".
Яны - у злосць, а шляхта поўзае ад смеху.
Тут я з ксяндзом давай адводзіць іх ад грэху
Евангеллем, законам. Просім грамадою.
І так прыйшлося ім адмовіцца ад бою.
Выпадак гэты да іх дружбы прычыніўся.
З Дамэйкавай сястрой Давэйка ажаніўся,
Тады Дамэйка шваграву сястру засватаў.
Маёмасць роўна падзялілі, як брат з братам,
А месца, што праславілася справай гэткай,
Карчму паставіўшы, зваць пачалі Мядзведкай".
Кніга пятая. Звада
Змест: Паляўнічыя планы Талімэны. Гароднічка рыхтуецца ў вялікі свет і выслухоўвае навукі апякункі. Стральцы вяртаюцца. Вялікае здзіўленне Тадэвуша. Паўторнае спатканне ў Святыні дум і згода, наладжаная дзякуючы мурашак.. За сталом пачынаецца гутарка пра паляванне. Перапыненая аповесць Войскага пра Рэйтана і князя Дынасаў. Спробы перамоў паміж бакамі, таксама перапыненыя. Постаць з ключом. Звада. Граф з Гервазым праводзяць ваенную нараду.
Вяртаецца пан Войскі з перамогай з бору,
А Талімэна дома, вочы ўзняўшы ўгору,
Распачынае ўловы. Праўда, нерухома
Сядзіць, на грудзі склаўшы рукі, ды без стомы
У думках гоніць двух звяроў і разважае,
Як іх злавіць абодвух. Думкай абкружае
Тадэвуша і Графа. Граф, хоць і прыгожы,
І з роду знатнага, кахае ўжо, быць можа,
Ды гэткага пачуцці могуць адмяніцца,
Прытым, хто знае, ці захоча ажаніцца
З жанчынаю старэйшай! І не так багатай!
А свет што скажа? Сваякі? Лепш іх не кратай!
І з думкамі такімі Талімэна ўстала,
На пальчыкі ўзнялася, быццам падрастала
Адкрыла трохі грудзі, выгнулася бокам
І доўга на сябе глядзела пільным вокам:
Што скажа ёй люстэрка, ведаць захацела,
Пасля ўздыхнула, вочы апусціла, села.
Граф - пан! А панскі густ, звычайна, не трывалы,
Ды Граф бландзін! Бландзін бывае рэдка сталым.
Ну а Тадэвуш? Прасцячок! Хлапчына мілы!
Амаль дзіця! Але з усёй кахае сілы!
Адно глядзець, дык першай не парве завязкі,
Ды ўжо для Талімэны мае абавязкі.
Мужчына малады, хоць трохі ў думках зменны,
Бывае цвёрды ў пачуцці, бо ён сумленны.
І доўга сэрца хлопца носіць успаміны
Пра шчасця час і ўдзячнасць за яго хвіліны.
І хлопец радасна прымае асалоду,
Нібы вясёлую сяброўскую прыгоду.
І толькі п'яніца, віном спаліўшы кішкі,
Гідліва потым пазірае на кілішкі.
Пра гэта Талімэна вельмі добра знала,
Бо розум мела ды і вопыту не мала.
Аднак, што скажуць людзі? Можна б перабрацца
Ў другое месца і ад злых вачэй схавацца,
Або зусім у іншы край перасяліцца.
Найлепш для гэтага падходзіла б сталіца -
Там можна б хлопца вывесці у свет, у людзі,
Пакіраваць, дапамагчы, дзе трэба будзе,
Кахаць, выхоўваць, сябра ў ім мець дарагога
I, покуль сілы служаць, пагуляць нямнога!
І з марамі такімі весела і смела
Прайшлася па пакоі, потым зноў прысела.