І слухаў гутарку, ў талерку ўбіўшы вочы,
Дык лье яму віно, гуторыць, не сціхае.
Ен за руплівасць злы, маўчыць і пазяхае.
Яму не да спадобы (вось дык перамена!),
Што так ахвочая к залётам Талімэна,
Што гэтак выразаны на грудзях глыбока,
Няскромна горс. А вышай прьшадняўшы вока
І зрок хвіліну на яе стрымаўшы твары,
Спалохаўся, бо ўжо глядзеў не цераз мары,
І разгадаў сакрэт, як напускала чары!
Мой Бог! Намаляваная!
Ці там бяліла
Было благое, ці вьшадкам адсланіла
Сапраўдны колер твару - адгадаць не можна
А мо ў Святыні дум ён сам неасцярожна,
Заблізка размаўляючы, абцёр карміны,
Лягчэйшыя за пух на крылцах матыліных?
А дома Талімэна часу мела мала
I, пэўне, ў спешцы твару не падпудравала.
Ля вуснаў асабліва фарба абляцела,
І месцам выступіў смуглявы колер цела.
Адкрыўшы першае знячэўку сфальшыўленне,
Тадэвуш адшукаў і больш іх са здзіўленнем:
Зубоў двух не хапае, на ілбе маршчыны,
О, нават сотні іх на шыі у жанчыны!
Тадэвуш адчуваў, што цалкам непатрэбна
Красу дакладна разглядаць, і што ганебна
Шпіёніць так каханку, і што непрыгожа
Так сэрца адмяніць, ды хто ж з ім зладзіць можа!
Дарма каханне хоча замяніць сумленнем
І адагрэць душу вачэй яе праменнем,
Ды зрок яе, як месяц, свеціць, а не грэе
Глыбінь душы, а толькі звонку прамянее.
Дык дакараў сябе за нораў свой распусны,
Нагнуўся над талеркай і прыкусваў вусны.
А тут слоў некалькі падслухаць давялося,
Дык хочацца пачуць размову Графа з Зосяй.
Дзяўчына, ўбачыўшы, што Граф ёй так заняты,
Перш чырванела і спускала вачаняты,
Пасля смяяцца сталі і ў найлепшай згодзе
Спатканне ўспаміналі нейкае ў гародзе
І нейкі ход па лапухах, кустах, па шкодзе.
Тадэвуш, вушы навастрыўшы што меў сілы,
Лавіў і словы горкія, і зык іх мілы
І страшна мучыўся. Гадзюка гэтак злая
Перш яд з раслін двайным джыгалам выпівае,
Пасля ў клубок саўецца і на сцежцы ляжа,
І ўсім пагражаючы, хто ледзь ступню пакажа.
Так і Тадэвуш, зайздрасці атрутай п'яны,
Стараўся скрыць, які быў злы і ўсхваляваны.
Ў любой кампаніі, няхай хто зазлуецца,
Яго настрой на іншых зараз разальецца.
Стральцы і так маўчалі, рэшта заўважала
Тадэвушаву злосць і галасы зніжала.
Пануры быў таксама сёння Падкаморы
І моўчкі пазіраў са смуткам час каторы
На дочак, што хоць і былі ўжо ў самым цвеце,
З пасагам, першыя паненкі у павеце,
А вось сядзелі моўчкі ў поўным занядбанні.
Таміўся і Суддзя у гэтакім маўчанні.
Аж Войскі ўжо не мог сцярпець. Выдатны лоўчы
Назваў вячэру гэту не людской, а воўчай.
Грачэха на маўчанне слых меў вельмі чуткі,
Сам гаварун і іншых слухаў бы ўсе суткі.
Не дзіва! ўсё жыццё правёўшы ў вандраваннях -
На радах, на наездах ці на паляваннях,
Прывык, каб вечна штось яму гудзела ў вуху,
Калі і сам маўчаў ці біткаю на муху
Замерваўся, ці марыў, прычыніўшы вочы.
Удзень шукаў гаворкі, ноччу быў ахвочы
Малітвы слухаць да пазна, старыя казкі.
Таму вось у яго не мела люлька ласкі,
Як выдумка нямецкая, што чужаземчыць
Народ, бо перш маўчаць навучыць, потым немчыць.
Ён, гаварун стары, адпачываў пры мове,
Будзіўся ад маўчання на апошнім слове.
Так мельнік, задрамаўшы, ўміг на ногі стане,
Калі млын спыніцца і сціхне грукатанне.
Вось Падкамораму пан Войскі пакланіўся,
Рукой ад вуснаў знак Суддзі зрабіў, спыніўся:
Прасіў даць слова. Дык абодва пахілілі
Галовы ў знак, што думку выступіць хвалілі.
Тады сказаў:
"Прасіў бы вас я, кавалеры,
Па-старадаўняму праводзіць час вячэры
І моўчкі не жаваць. Няўжо мы тут святошы?
Бо за сталом маўчанне - звычай не харошы.
Маўчаць, скажу вам, бы ў ствале зарад іржавіць.
Таму век гаварлівасць продкаў буду славіць:
Яны сядалі, не каб з'есці і напіцца,
А каб і ўдосталь, ад душы нагаварыцца
І сэрцы аблягчыць. Былі ў іх абгаворы
І ловаў, і стральцоў. Бывала, што каторы
І крык там узнімаў, і ўсе гудзелі жвава,
І раз яшчэ перажывалася аблава.
Сягоння ясна ўсім, чаго з вас той-сёй хмурны:
Каптур манаскі, пэўне, ўнёс настрой хаўтурны!
За промахі вам брыдка? Дарма духам палі!
Я лепшых знаў стральцоў, што часам не траплялі.
Пацэліць, прамахнуць, паправіць кожны можа.
Я сам, хоць ад дзяцінства ўжо страляў прыгожа,
Было, што не трапляў так, як і сам Тулошчык,
Не кожны раз трапляў і пан Райтан, нябожчык.
Пра Рэйтана скажу пазней. А ў гэтай справе,
Што панічы не дастаялі на аблаве
І не змагаліся з мядзведзем грудзі ў грудзі,