— Што вы чытаеце? — пачула я за сабой яго голас.
Не павярнуўшыся, я падала кнігу.
— А-а-а, даволі трывіяльная любоўная гісторыя...— сказаў ён, і мы зноў удвух вышлі на калідор. Ён запытаўся: — Як ваша нага?
— Можна нават у баскетбол гуляць.
— А я тады спалохаўся і, ведаеце, разгубіўся неяк. Гэта ў мае сорак год!.. Дзіўна...
Я не разумела, што тут дзіўнага, і, каб не маўчаць, адказала:
— Вы амаль удвая старэйшыя за мяне. Але на выгляд вам не болей за трыццаць.
Ні тады, ні цяпер я не магу зразумець, чаму сказала гэтую фразу. Ен дапытліва паглядзеў на мяне сваімі сінімі вачыма, нешта хацеў сказаць, але змоўчаў.
Дзён праз колькі я ўжо ведала, што ён дацэнт, кандыдат навук, які нядаўна пераведзен да нас на работу. Дзяўчаты ды і хлопцы былі ад яго ў захапленні.
Ен вельмі цікава расказваў. А ведаў ён многа. I яшчэ была адна якасць у яго: адкажа на пытанне так, быццам гэта ты дайшоў да ўсяго сваім розумам. Да студэнтаў ён адносіўся па-бацькоўску: дароўваў ім пракуды, пазычаў грошы...
Мяне ён неяк вылучаў сярод астатніх, мабыць таму, што я лепш за другіх ведала літаратуру і мастацтва. А ён вельмі любіў і тое, і другое. Неяк так атрымлівалася, што мы часта сустракаліся. Хоць, што таіцца, я, бывала, хадзіла ў бібліятэку толькі дзеля таго, каб сустрэць яго.
Мяне дешыла яго ўважлівасць. Ага, са мной яму цікава, а з вамі не!
Размаўлялі мы не толькі пра літаратуру. Часта гаварылі пра жыццё, ён расказваў пра вайну, пра розныя краіны. А пабыў ён шмат дзе.
Аднаго разу сустрэў мяне на вуліцы непадалёк ад дома, дзе жыў. Пагаварылі, потым ён сказаў:
— Учора прыбылі мае кнігі. Можа заглянеце на хвіліну. У мяне цудоўнае выданне Гётэ і вельмі рэдкі экземпляр першага выдання Гогаля. Пахваліцца ёсць чым.
Я зайшла. Такой бібліятэкі я даўно не бачыла. Мы доўга разглядалі кнігі. Потым селі ў крэслы: адзін супроць другога. Раптам я адчула, што зараз адбудзецца нешта вельмі важнае.
Размова неяк абарвалася. Я хацела была пайсці, але не зразумела, чаго сядзела. Леў Раманавіч паглядаў час-ад-часу на мяне, быццам пытаў дазволу на размову.
— У вас хораша, — сказала я, каб толькі не маўчаць, — Вельмі многа кніг.
Ён неяк выпрастаўся.
— Дарагая Вера Антонаўна, — пачаў ён крыху ўрачыста. Мне было страшна і цікава, што ён скажа далей. — Я доўга думаў. Людзі ў мае гады надта многа думаюць. Крыху боязна гаварыць пра тое, аб чым мару, але маўчаць яшчэ цяжэй. Мне ўжо агоркла маўчаць.
Я хацела запытацца, чаму ён адзін? Няўжо ў яго дасюль не было сям’і, але нейкі сорам скаваў мяне. Замест таго я запыталася:
— Навошта вам стрэльба? Хіба вы палюеце?
— Так, блазную. Я гэтай стрэльбай і не карыстаюся, — ён раптам перамяніў тон. — Вера Антонаўна, я так прывык да вас, што не ўяўляю сабе, як мог дасюль жыць адзін. Мы ж аднолькава думаем і патрэбны адзін другому. Мы шукаем адзін аднаго і чакаем сустрэч з нецярплівасцю, а калі доўга не бачымся, — пакутуем. Я гэтыя дні не працую, а думаю пра вас. А вы думаеце пра мяне?
Я кіўнула галавой.
— Ну, вось бачыце, — гаворыць ён і раптам голасам поўным невыказнага суму дадае: — Родная Вера Антонаўна, калі ў вас ёсць кропелька прыхільнасці да мяне, вы зразумееце маё шчырае прызнанне. Без вас мне...
Я маўчала, хоць разумела, што так будзе лепш, як ён кажа.
— Вы, напэўна, думаеце над маім узростам?— запытаўся ён у мяне.
Зноў я кіўнула галавой, хоць зусім тады не думала пра гэта.
— Я аднойчы сказаў, што мне сорак год, вы адказалі, што вам удвая менш. Значыць, вам дваццаць год, і я сапраўды ўдвая старэй. А вось калі вам будзе сорак, а мне шэсцьдзесят, дык тады я старэй буду не ўдвая. А яшчэ праз дваццаць год мы будзем амаль аднаго ўзросту.
Я разгублена паглядзела на яго: сапраўды, узрост — рэч вельмі адносная. А ён прадаўжаў у тым жа тоне, з лёгкай іроніяй у голасе.
— Я разумею, што я стары, адзінокі і непатрэбны нікому... Так бывае з парасонам: ідзе дождж і кожны раскрывае парасон, а ў пагоду кідаюць у кут. Кажуць, што Альфонс Дадэ, жартуючы, называў сябе прадаўцом шчасця. Да яго заўсёды звярталіся за дапамогай, парадай. Студэнты нясуць мне свае крыўды, свае няўдачы, бо я ўмею параіць, паспачуваць і памагчы. Але, напэўна, ніхто не здагадваецца, што мне самому часам хочацца прыхіліцца да каго-небудзь і не слухаць чужыя крыўды, а апавядаць пра свае пачуцці. Не падумайце, што я выбраў вас з тысячнага натоўпу, як ахвяру. У мяне сапраўды сур’ёзныя і вельмі шчырыя да вас пачуцці. I я заўсёды буду бласлаўляць той здрадлівы паркет, які звёў мяне з вамі, вядома, калі вы згодзіцеся раздзяліць маё адзіноцтва.