I так ён усю ноч сюсюкаў i соладка разлiваўся салаўём. Перасiльваючы агiду, ён завiхаўся каля хворага, абкладваў мокрымi ручнiкамi яго спацелы лоб i запаленыя вулканы нарываў i паiў з лыжачкi вiном, каб прымусiць яго варочаць языком,-- дарма. А пад ранiцу змогся i здаўся. Седзячы ў крэсле, адчуваючы нават не гнеў, а цiхую роспач, ён неадрыўна глядзеў на ложак, дзе памiрала маленькае цела Грануя, якога ён не мог нi выратаваць, нi абаранiць: з яго нельга было нiчога выцiснуць, можна было толькi бяссiла назiраць за яго сконам. Бальдзiнi адчуваў сябе капiтанам, у якога на вачах гiне яго карабель, несучы на дно ўсё ягонае багацце.
I тут раптам вусны ў невылечна хворага растулiлiся, i ён спытаўся ясным i цвёрдым голасам, у якiм амаль не адчувалася хуткай пагiбелi:
-- Скажыце, мэтр, цi ёсць iншыя сродкi, апрача выцiску i перагонкi, каб атрымаць пах з якога-небудзь цела?
Бальдзiнi здалося, што гэты голас прагучаў альбо ў ягоным уяўленнi, альбо з таго свету, i ён механiчна адказаў:
-- Так, ёсць.
-- Якiя? -- зноў прагучала пытанне, i гэтым разам Бальдзiнi заўважыў рух Грануевых вуснаў. "Вось i ўсё,-- падумаў ён.-- Вось i канец, гэта гарачка, ужо агонiя". I ён устаў, падышоў да ложка i нахiлiўся над хворым. Той ляжаў з расплышчанымi вачыма i глядзеў на Бальдзiнi такiм самым насцярожлiвым , нерухомым позiркам, як i падчас iх першай сустрэчы.
-- Якiя? -- спытаўся ён.
Бальдзiнi ачуўся, пепраўзмог раздражнёнасць,-- нельга ж адмаўляцца выканаць чалавеку яго апошнюю просьбу -- i адказаў: --Ёсць тры такiя спосабы, сыне мой: enfleurage a chaud, enfleurage a froid i enfleurage a l'huile*. Яны намнога лепшыя за дыстыляцыю, i iмi карыстаюцца, каб атрымаць самыя тонкiя пахi: з язмену, ружы i апельсiнавага цвету.
-- Дзе? -- спытаўся Грануй.
-- На поўднi, -- адказаў Бальдзiнi.-- Найперш у горадзе Грасе.
-- Добра, -- сказаў Грануй.
I з гэтымi словамi ён заплюшчыў вочы. Бальдзiнi павольна ўстаў. Ён сабраў свае лiсткi, на якiх не было напiсана нi радочка, i пашукаў свечку. На дварэ ўжо свiтала. Бальдзiнi ледзь трымаўся на нагах, аж так стамiўся. Трэба клiкнуць святара, падумаў. Потым машынальна перахрысцiўся i выйшаў.
Але Грануй не памёр. Ён толькi моцна спаў, аддаўшыся мроям, i ўцягваў у сябе свае сокi. Пухiры на целе ўжо пачалi падсыхаць, гнойнныя кратары зацягвацца плеўкай, язвы сцягвацца. Праз тыдзень ён паправiўся.
Найбольш яму хацелася б паехаць на поўдзень, туды, дзе можна вывучыць новыя тэхнiчныя прыёмы, пра якiя сказаў стары. Але пра гэта, вядома, i марыць не было чаго. Ён жа толькi вучань, iнакш кажучы,--нiхто. Калi шчыра, дык, патлумачыў яму Бальтдзiнi, адолеўшы першы наплыў радасцi, калi Грануй паўстаў з мёртвых, калi шчыра, ён быў нават менш, чым нiхто, бо прыстойны вучань павiнен мець бездакорнае паходжанне, iнакш кажучы, законна пашлюбаваных бацькоў, сваякоў у саслоўi i дагавор з майстрам пра навучанне. А ў Грануя нiчога такога не было i ў заводзе. I калi ён, Бальдзiнi, усё-такi згаджаецца памагчы яму стаць калi-небудзь чаляднiкам, дык зробiць гэта пры ўмове бездакорных паводзiнаў Грануя ў будучым i з ласкi да ягонага не зусiм беспахiбнага таленту. Хоць ён, Бальдзiнi часта цярпеў ад сваёй бясконцай дабрынi, якую не мог перасiлiць.
Ясна, каб стрымаць абяцанне, ягонай дабрынi спатрэбiўся даўжманы тэрмiн -- аж тры гады. За гэты час Бальдзiнi з дапамогай Грануя здзейснiў свае ўзнёслыя мары. Ён адчынiў мануфактуру ў Сэнт-Антуанскiм прадмесцi, выбiўся са сваiмi выштукаванымi парфумамi ў прыдворныя парфумнiкi, атрымаў каралеўскi прывiлей. Яго тонкiя пахошчы знайшлi збыт усюды, аж да Пецярбурга, да Палерма, да Капенгагена. Адзiн гатунак, з мускусным адценнем, iшоў нарасхват у Канстанцiнопалi, а там жа, бачыць Бог, чаго-чаго, а сваiх пахучасцяў нiколi не бракавала -- звалiся. У элегантных канторах лонданскага Сiцi пах бальдзiнеўскiх парфумаў трымаўмя гэтак жа стойка, як i пры пармскiм двары, варашаўскi Бэльвэдэр прабраў ён гэтак сама, як i сядзiбу графа фон-унд-цу Лiпэ-Дэтмальда. Сямiдзесяцiгадовы Бальдзiнi, якi ўжо быў змiрыўся з пепрспектывай правесцi старасць у чорнай нэндзы пад Месiнай, акрыяў, узвысiўся да стану бясспрэчна найвялiкшага парфумнiка Еўропы i аднаго з найбагацейшых буржуа ў Парыжы.
На пачатку 1756 года -- пад той час ён абставiў яшчэ адзiн дом побач з старым на мосце Мяняйлаў, толькi пад жытло, бо стары лiтаральна да вышак быў напханы духмянымi рэчывамi i спецыямi,-- ён паведамiў Граную, што цяпер згодзен адпусцiць яго, зрэшты, пры трох умовах: па-першае, той не мецьме права нi рабiць нiякiх духоў, што нарадзiлiся пад дахам у Бальдзiнi, нi перадаваць iх формулаў трэцiм асобам; па-другое, ён павiнен пакiнуць Парыж i не вяртацца туды, пакуль жыцьме Бальдзiнi; i, па-трэцяе, ён павiнен маўчаць пра дзве першыя ўмовы. Хай ён прысягне ў гэтым усiмi святымi, беднай душою сваёй мацi-нябожчыцы i сваiм гонарам.