Грануй, якi не меў нiякага гонару, не верыў у святых, а ўжо тым больш у бедную душу сваёй мацi, прысягнуў. Ён прысягнуў бы ўсiм. Ён прыняў бы любую ўмову Бальдзiнi, бо яму патрэбная была грамата чаляднiка -- яна дазваляла яму непрыкметна жыць, падарожнiчаць i ўладкавацца на працу. На астатняе яму напляваць. Ды i што гэта за ўмовы! Не вяртацца ў Парыж? Навошта яму здаўся той Парыж! Ён ведаў яго напамяць да самага апошняга смярдзючага закутка, ён усюды насiў яго з сабою, ён валодаў Парыжам ужо шмат гадоў. Не рабiць бальдзiнеўскiх модных духоў? Не перадаваць формулаў? Нiбыта ён не можа рыдумаць тысячу iншых, такiх самых добрых, яшчэ лепшых -- варта захацець толькi! Але ж ён зусiм гэтага не хацеў! Ён не збiраўся канкурыраваць з Бальдзiнi альбо з кiм бы тое нi было з iншых буржуазных парфумнiкаў. Ён i не думаў рабiць вялiкiя грошы на сваiм таленце, ён нават не хацеў зарабляць iм на пражытак, калi здолее жыць iнакш. Ён хацеў неяк выпусцiць вонкi сваё ўнутранае "я", не што iншае, а менавiта ўнутранае "я", якое лiчыў больш вартасным, чым усё, што мог прапанаваць яму свет. I таму ўмовы Бальдзiнi Граную не значылi анiчагуткi. Навесну, ранняй травеньскай ранiцай, ён выправiўся ў дарогу. Ён атрымаў ад Бальдзiнi маленькi юрзачок, яшчэ адну кашулю, пару панчох, столку каўбасы, конскую гуньку i дваццаць пяць франкаў. Гэта куды больш, чым належыцца, сказаў Бальдзiнi, бо ж Грануй набыў у яго глыбокую адукацыю, за якую не заплацiў нiчога. А звычайна даюць на дарогу два франкi, i ўсё. Але ён, Бальдзiнi, чалавек лагодны, мяккi i не мае сiлы пепрабароць сваю дабрыню i тую глыбокую сiмпатыю, якая за гэтыя гады назапасiлася ў ягоным сэрцы да слаўнага Жан-Батыста. Ён зычыць яму ўдачы ў ягоных вандроўках i яшчэ раз настойлiва заклiкае не парушаць сваёй клятвы. З гэтымi словамi ён правёў яго да чорнага ходу, дзе калiсьцi прыняў,i адпусцiў у белы свет.
Рукi ён яму не падаў -- аж так далёка сiмпатыя ягоная не сягала. Ён яму нiколi так i не падаў рукi. Ён увогуле стараўся не дакранацца да яго, адчуваючы нешта накшталт багавейнай агiды, быццам баяўся набрацца заразы, апаганiцца. Ён толькi коратка развiтаўся. А Грануй кiўнуў i адвярнуўся, i пайшоў прэч. На вулiуы не ыбло нi душы.
Бальдзiнi глядзеў яму ўслед, пакуль той шкандыбаў унiз па мосце да Вострава, маленькi, скурчаны, з юрзачком, падобным на горб; са спiны ён быў рыхтык як дзядок якi. Па той бок ракi, каля будынка Парламента, дзе завулак робiць паварот, Бальдзiнi ўпусцiў яго з вачэй i адчуў незвычайную палёгку.
Гэты хлопец нiколi яму не падабаўся, анiколi, цяпепр ён мог сабе нарэшце ў гэтым прызнацца. Увесь час, пакуль ён трываў яго ў сябе пад дахам, пакуль ён яго абiраў, яму было несамавiта на душы. Ён адчуваў сябе чалавекам бездакорнай маральнасцi, якi ўпершыню ўчыняе нешта забароненае, гуляе ў нейкую гульню недазволенымi прыёмамi. Вядома, рызыка выкрыцця была мiзэрная, а шанцы на поспех -- велiзарныя; але ж такiя вялiкiя былi i нервознасць, i дакоры сумлення. I праўда, праз усе гэтыя гады не праходзiла дня, каб яго не тачыла непрыемная думка, што нейкiм чынам яму ўсё ж давядзецца расплачвацца за тое, што ён знюхаўся з гэтым чалавекам. "Толькi б пранесла! -- зноў i зноў баязлiва малiўся ён.-- Толькi б мне ўдалося скарыстацца поспехам гэтай авантуры, не плацячы за яе, неверагоднымi працэнтамi з барышу! Толькi б удалося! Увогуле я раблю блага, але Гасподзь мне гэта перапусцiць, вядома. Ён так i зробiць! Так было ўсё маё жыццё. Ён часта выпрабоўваў мяне, без нiякага на тое права, так што будзе толькi справядлiва, калi гэтым разам ён будзе паблажлiвы. Ды i ў чым маё злачынства, калi толькi гэта злачынства? Самае большае -- у тым, што я крыху парушыў цэхавы статут, эксплуатуючы чужую адоранасць нейкага невука i выдаючы ягоныя здольнасцi за свае. Самае большае -- у тым, што я трошкi збiўся са сцежкi традыцыйнай рамеснiцкай дабрачыннасцi. Саае большае -- што сёння я раблю тое, што яшчэ ўчора выклiнаў. Хiба гэта злачынства? Iншыя ўсё жыццё з ашукi жывуць. А я крыху сшустрыў, усяго некалькi гадоў. Ды i тое таму, што так знагодзiлася. Можа, i нагоды тае не было зусiм, можа, сам Гасподзь паслаў мне ў дом гэтага чалавека, каб узнагародзiць мяне за прынiжэннi, якiя я выцерпеў ад Пелiсье i ягоных захрыбетнiкаў. Можа, кара Божая чакае якраз не мяне, а Пелiсье! Гэта вельмi нават магчыма! Бо чым бы яшчэ Гасподзь мог пакараць Пелiсье, як не маiм узвышэннем? Значыцца, маё шчасце ёсць спаруда промыслу Божага, i я не толькi маю права, я абавязаны ягоны дар прыняць, якi ён нi ёсць, без сораму i каяння...
Так часта разважаў Бальдзiнi ў мiнулыя гады, ранiцамi, спускаючыся па вузкай лесвiцы ў лаўку, вечарамi, падымаючыся ўгору з касавым зборам i пералiчваючы цяжкiя залатоўкi i срэбныя манеты ў сваiм куфры, i начамi, лежачы поруч з хрыпатым шкiлетам жонкi i не могучы заснуць проста ад страху за сваё шчасце.