«Самі разбяруцца, што да чаго. Каханне ніколі не ідзе роўна ды гладзенька. Чаго мне паміж імі станавіцца ды розуму вучыць...»
I цяпер, занятая такімі думкамі, яна не заўважыла, як прышоў Пятрусь. Пачула знаёмы бразгат клямкі і спахапілася. «Гэта ж яны ўжо. А ў мяне і вячэра не гатовая...»
Пятрусь прышоў разам з жонкай. Твар у Нэлі быў злосны, незадаволены.
Сцепаніда заспяшалася на кухню, і калі прышла адтуль, абое ўжо былі вясёлыя. Сцепаніду ўзрадавала гэта, яна заўжды радавалася, калі бачыла іх у згодзе.
— Ну вось, мама, будзем вячэраць ды яшчэ раз памяркуем, — сказаў басавіта Пятрусь, мыючы руку, — дапаможаш жонку пераканаць. А можа і на яе баку праўда, ліха ж яго ведае...
Вячэралі. Гаварылі пра новую працу Петруся. Сцепаніда думала, але сваіх думак не выказвала, каб чым-небудзь не парушыць гэтую часовую згоду.
— Паслухайце, мама, што ён кажа! — Нэля трымала лыжку ў руках і сачыла за тым, як Сцепаніда кроіць хлеб. — Яму прапанавалі пасаду інжынера ў зеленгасе. А я кажу, што гэта не ягоная справа. Тут патрэбны...
Яна сербанула крупніку. Ён здаўся ёй нясмачным і дужа гарачым. Адсунула талерку і ўжо гаварыла толькі мужу, стукаючы лыжкай па стале:
— ...Патрэбны веды, адукацыя, а ты ж сярэднюю школу яшчэ не скончыў... Ты думаеш, што фронт табе ўсё заменіць?..
— Не, не заменіць. Але хабар браць не дасць!
Пятрусь наўмысна падкрэсліў апошняе. Перад святам Нэля зноў прынесла падарунак ад вучняў — вазу з блакітнага шкла. Яны доўга тады спрачаліся. Пятрусь лічыў і даводзіў, што браць у вучняў можна такі падарунак, які яны зрабілі сваімі рукамі. Гэта — памяць і знак павагі. А збіраць па некалькі рублёў, насядаючы на тых, хто не хоча ці не можа даць грошы, купляць нейкую рэч і дарыць яе — нядобра, гэта як бы хабар. Да згоды ў той спрэчцы яны не прышлі. Цяпер жонка ўпікнула яго за неадукаванасць, і ён знарок пакрыўдзіў яе: раззлаваўся.
Нэля кінула лыжку і пачырванела.
— А хто бярэ хабар? Ну, хто?!
— Ціха, ціха, не злуйся,— Пятрусь адчуваў вінаватасць і паспрабаваў супакоіць жонку. — У тваіх словах шмат праўды, і трэба памеркаваць... Таму і раюся з вамі...
Ён надоўга змоўк, сёрбаў крупнік, цяжка водзячы сківіцамі, і думаў. Павячэраўшы, пасядзеў яшчэ воддаль ад стала, трымаючы запалку ў роце і задумённа пакусваючы яе.
За маленькім столікам, пры печцы, стрымана гаварылі жанчыны. Пятрусь пачаў услухоўвацца ў іх гаворку.
— Няхай твая праўда, Нэлечка, — сказала маці, выціраючы талеркі. — Толькі на мой розум так: абы каму там гэтае справы не даручаць. Нехта ж, мусіць, добра падумаў, перш чым прапанаваць Петрусю. Ды яно можа не так ужо і цяжка там... А мужык твой разумны. Пацягне!..
Нэля сядзела збоку, глядзела, як свякруха складвае выцертыя талеркі. Злосць, зачэпленая словамі мужа, усё яшчэ не праходзіла: трэба было спагнаць яе, і яна патроху рабіла гэта.
— Ну, які ён інжынер!.. Трэба было вучыць яго. Мая мама на гэта ніколі не шкадавала грошай...
— Сорам табе, дачушка... Што ты гаворыш! Ён жа без бацькі застаўся, таму і школу скончыць не мог. А потым — вайна...
— Толькі што скажаш — папракаюць. Што гэта за жыццё такое! — Нэля пачала церці вочы і ўсхліпнула. — Не магу я больш! Не магу! I не заступіцца ніхто... А я што, благога яму жадаю?..
Пятрусь зморшчыўся, быццам глынуў нешта горкае. Было непрыемна, што жонка папракае маці, а тая абараняе яго зусім не так, як гэтага хацелася б яму. Ён ускочыў, стукнуў з усяе моцы кулаком па стале:
— Досыць! Сам вырашу ўсё! Без вашай дапамогі... Па-людску ў вас ніколі не бывае!..
Са Сцепанідзіных рук выслізнула талерка і разбілася на кавалачкі...
Ноччу, прытуліўшыся шчакой да гарачага жончынага пляча і слухаючы яе санлівы голас, Пятрусь адчуваў ніякаватасць ад таго, што так пагарачыўся ў час вячэры. «Праклятая нявытрыманасць. I калі я навучуся трымаць сябе ў руках? Крычаў, злаваў! Сорамна. Адзін жончын папрок — і ўжо закіпеў. Няможна так мужчыне!..»
— Паслухаю цябе — праўда твая, — Нэля варухнулася, і яго галава ўпала на падушку. — Прыду да свае мамы — таксама праўду чую. Але там я адчуваю сябе куды лягчэй... Вось што, Пятрусь, нам трэба перайсці жыць да маёй мамы...