- Гаспадар гэтага дома да нас у госці прыехаў.
- Прыехаў? - здзіўлена паглядзеў на Рамана палкоўнік. - Да нас дабрацца не так проста.
- А я пад прыкрыццем артылерыі пранік.
- Смела, смела, сынок. Што - адваяваўся ўжо?
- Так, таварыш палкоўнік.
- Дакументы ёсць?
Раман працягнуў пропуск. Палкоўнік уважліва паглядзеў і сказаў:
- Корабаў са СМЕРШа выпісаў. За правізіяй, мабыць. Сядай вунь на калодку, расказвай, як тут у вас жыццё-быццё працякала.
Раман сеў, паглядзеў у вочы палкоўніку, і яны здаліся яму вельмі падобнымі на бацькавы. Мокрыя, бліскучыя, глыбока пасаджаныя пад ілбом. Праўда, у бацькі яны былі такімі ў той апошні дзень, калі ён развітваўся перад адыходам на вайну, а ў палкоўніка яны, напэўна, заўсёды такія. Раман глядзеў у іх і расказваў пра партызанскую барацьбу, пра цяперашняе жыццё, вучобу. І раптам: «Б-б-бу, бу, бу». Палкоўнік падхапіў гільзу, якая падала з пяколка.
- О, маць іх... артналёт зноў. Ноч спакою не дадуць, - сказаў ціха палкоўнік.
Артналёт працягваўся хвілін пяць.
- Партызан, мабыць, так не абстрэльвалі? - запытаў капітан.
- Не, калі нас пачыналі так абстрэльваць, мы адразу ж пераходзілі ў іншае месца, а вам жа трэба сядзець.
- Вось так, удзень снайперы сочаць за кожным нашым рухам. А ўначы, калі нічога не відаць, дык яны так званым згубным агнём нас накрываюць. Пакуль спасціглі іхнюю тактыку, дык многа загінула нашага брата. Толькі вылезе салдат або афіцэр, каб што-небудзь зрабіць, а яны і сыпануць адразу ж мінамі. А дзе ж вы каня пакінулі? - неўзабаве запытаў палкоўнік.
- Тут, у двары, - адказаў Раман.
- Капітан, чаму ж за хату не паставілі? - заўважыў палкоўнік.
Раман хуценька кінуўся з бліндажа, за ім капітан.
Конь ляжаў сярод двара і яшчэ дрыгаў нагамі.
- Вяртайся назад! - сказаў капітан і сам шмыгануў у бліндаж.
Раман не паслухаў яго і хацеў падысці да каня, але раптам засвісталі міны і зноў грымнулі выбухі. Раман стралой уляцеў у бліндаж.
- Што - добры конь? - запытаў палкоўнік.
- Ды не вельмі, але што мне цяпер рабіць? Там так чакаюць. Сястра гаварыла, што хутка бліны будзе пячы. Напячэ...
Палкоўнік задумаўся, паглядзеў на хлопца і сказаў:
- Не журыся, сынку, нешта прыдумаем, будзеце пячы блінцы. А дзе захавана зерне?
- У хляве.
- О, зусім добра. Фрыцы, бывае, і па дзве гадзіны маўчаць, выберам час і ўсё зробім.
- А што мне ў сельсавеце сказаць, дзе я каня дзеў?
- Хто там старшыня?
- Наш партызанскі камандзір.
- Я напішу паперу, што каня забілі на перадавой. Капітан, ідзі вазьмі двух салдат з рыдлёўкамі.
- Можа, не трэба, яшчэ заб'юць, - скрывіўся Раман.
- Мы ведаем, калі могуць забіць, калі не, - усміхнуўся палкоўнік.
Капітан пайшоў, а Раман паглядзеў на палкоўніка і падумаў: «Божа мой, у такім пекле сядзіць, а яшчэ смяецца».
- Я беларусаў люблю. Колькі на маім вяку іх праслужыла ў мяне! Заўсёды быў задаволены імі. Адважныя, працавітыя і дысцыплінаваныя, выканаюць усё як належыць.
- А вы адкуль? - перабіў Раман.
- Я сам з Сібіры, мае даўнія продкі адсюль. І я, стары, ганаруся вашымі беларускімі партызанамі.
Сказаўшы гэта, палкоўнік лізнуў кончыкам языка паперу і штосьці напісаў алоўкам.
- На, аддасі старшыні сельсавета.
Увайшоў капітан, а за ім двое салдат.
- Вось што, рабяты, гэта сын франтавіка і сам ваяваў. Сям'я эвакуіравана з гэтай хаты і знаходзіцца ў цяжкім становішчы. Дапамажыце яму адкапаць збожжа і паднясіце за поле да артылерыстаў. Туды часта ідуць машыны. Яны падкінуць яго за Дняпро.
- Ёсць! - адказаў салдат, які стаяў уперадзе.
- Не спяшайцеся, зараз немцы адстраляюцца, а за паўзу вы справіцеся выйсці на поле, туды не б'юць.
Чакаць доўга не давялося. Толькі палкоўнік паглядзеў на гадзіннік і нібы сам даў каманду. Загрымелі выбухі, пасыпалася зямля са сцен бліндажа...
- Ну вось, цяпер можна ісці, - сказаў палкоўнік, калі скончыўся артналёт. - А ты пасядзі крыху, нам павінны хутка паднесці тэрмасы, павячэралі б...
- Не. Вялікае вам дзякуй, таварыш палкоўнік. Нашу сустрэчу я запамятаю на ўсё жыццё.
Палкоўнік падняўся і правёў Рамана да выхаду. На развітанне моцна паціснуў руку і пажадаў шчаслівай дарогі.
Салдаты хутка адкапалі скрыню і насыпалі два паўмяшкі пшаніцы. Раман у кутку хлява з-пад пацярухі дастаў некалькі плітак толу і венгерскі пісталет. Гэта ўсё ён захаваў, яшчэ калі быў у партызанах. Тол у атрад прыслалі з Вялікай зямлі, але група падрыўнікоў не паспела яго выкарыстаць, а пісталет Раман адабраў у палоннага, якога партызаны захапілі каля чыгункі. Тол Раман выкарыстае на будаўніцтве тэхнікума. На нарыхтоўку цэглы адвялі вялізную сцяну з разбуранага дома... А вось навошта яму пісталет, ён сам не ўяўляў.