«Што ён ёй гаворыць?» - думала Надзя і заўважыла, як Лільчыны сяброўкі паглядалі на яе.
Танец закончыўся, і Раман адразу ж падышоў да Надзі.
- Дык гэта ваша тая, якую вы называеце зоркай інстытута?
- Так, яна ў нас самая прыгожая.
- А я не сказаў бы. - Раман паглядзеў на Лілю, якая стаяла перад сяброўкамі спіной да Рамана і нібы знарок паказвала сваю фігуру.
Сяброўкі, напэўна, заўважылі, што Раман глядзіць на яе, нешта сказалі, і дзяўчына прайшла між імі і павярнулася тварам.
- Да нас прыходзілі раней ваенныя, дык усе заляцаліся да яе.
- Проста яна ўмее вылучыць, паказаць сябе. А мне, напрыклад, больш падабаецца ў дзяўчыне сціпласць.
- А я так не магу, як яна. Як бы мне хто ні спадабаўся, я ніколі не падышла б сама да яго. Наадварот...
- Вам гэтага не трэба рабіць. Мне здаецца, што яна да мяне больш не адважыцца падысці. Напэўна з многіх яна здзекавалася.
- А што вы ёй такое сказалі?
- Нічога такога, у каханні не прызнаўся.
- Я думала, прызнаецеся, дык заўтра б ужо ўсе паўтаралі вашы словы і смяяліся. Ліля з Бранска, бацька яе вялікі чын, і яна лепш за ўсіх у інстытуце апранаецца.
Раман адразу ж падумаў пра сваіх родных, у якім яны становішчы, пра сябе - што, апрача гэтага флоцкага касцюма і салдацкай формы, якую выдалі яшчэ ў шпіталі, у яго нічога няма. Праўда, у штабе партызанскага злучэння далі паліто, што прыслалі з Амерыкі па ЮНРА, дык і ў тым мышы адгрызлі крысо. Відаць, амерыканец насіў у кішэні бутэрброды і яно набрыняла тлушчам. Бо паліто было паношанае, і нават запіска ляжала ў кішэні: «Доблесным партызанам Беларусі ад амерыканскага рабочага. Чыкага. 1943 г.». Праўда, паліто падкарацілі і сшытымі кавалкамі залаталі дзірку, але крысо ўсё роўна выдавалася, нібы бубен. Вось і ўсё багацце хлопца. А як жыве Надзя, Раман не ведаў. Ён толькі здагадваўся, што няважна, бо гаварыла яна пра Лілю з нейкай крыўднай зайздрасцю. А як жа! Тая на кожны вечар прыходзіць у новай сукенцы, а Надзя ўсё ў той жа блакітнай. Але сукенка гэтая вельмі пасавала да яе твару.
Танцы закончыліся. Калі Надзя з Раманам ішлі па цёмнай разбуранай вуліцы, ім здавалася, што шчаслівейшых за іх няма нікога на свеце. Раман здзівіўся, што ў такім ціхім горадзе ў некага яшчэ заспяваў певень. Хлопец раптам успомніў сваю вёску, дзе не спяваюць пеўні, а рвуцца яшчэ фашысцкія снарады, што разбураюць хаты і спыняюць чалавечыя сэрцы, у якіх, безумоўна, таксама было да некага пачуццё, была прага да жыцця. І Раману і Надзі не хочацца расставацца, але яны ўжо дамовіліся аб наступным спатканні, і наогул час ісці дамоў. Раман памкнуўся быў пацалаваць Надзю, але яна злёгку адкінулася, і ён толькі крануўся губамі яе шчакі, прашаптаў «да пабачэння» і пайшоў.
V
Ноччу ў некаторых мясцінах горада фашысцкія самалёты зноў змяшалі снег з зямлёю, памалолі цэглу разбураных дамоў. Бомба трапіла і ў лагер нямецкіх ваеннапалонных, які размяшчаўся побач з будынкам рачнога тэхнікума. З аднаго боку будынка тэхнікума ўсе шыбы з вокан павысыпаліся, давялося забіваць іх дзе кавалкамі бляхі, а дзе ўстаўляць шкло.
Раман толькі прыставіў лесвіцу да сцяны, як раптам заўважыў, што з даху дома, які стаяў побач з тэхнікумам, скокнуў немец на галіны таполі, што была за драцяной агароджай, і хуценька палез угору, на самую вершаліну.
- Даніла Гаўрылавіч, паглядзіце, паглядзіце! - крыкнуў Раман дырэктару тэхнікума.
Даніла Гаўрылавіч у званні капітана першага рангу ваяваў на Чарнаморскім флоце і пасля цяжкага ранення пад Наварасійскам быў камісаваны. Цяпер ён у тэхнікуме выкладаў ангельскую мову, добра ведаў і нямецкую. Ён крыкнуў палоннаму:
- Куды ты палез, заб'юць!
Палонны, пачуўшы нямецкую мову, здзіўлена глянуў уніз, зарагатаў:
- О, мне здалося, што крычыць мой бацька. Мне будзе корошо, мне ўсё роўна.
Немец сядзеў у рагаціне галін і, нібы злоўлены і прыкуты да дрэва каршун, бездапаможна круціў галавой, разглядаючы наваколле.
- Злазь, твой бацька цябе чакае дадому, - зноў звярнуўся да палоннага Даніла Гаўрылавіч.
- Хопіць! Хопіць! Нас усіх чакаюць дома, а колькі сёння разарвала бомба. Гітлер, чуеш, ад цябе ратунку няма! Навошта ты нам кожнаму даў гэтую бляшку са словамі: «З намі Бог». - Немец дастаў з кішэні рэмень і пачаў круціць ім над галавой. - Гітлер! Ты чуеш?! Ты чуеш нас?! Але мы не ваюем, і ты хочаш нас забіць. Бог, ратуй нас, калі Ты з намі. Мы верылі ў фюрэра і ў Цябе. Цяпер застаўся толькі Ты адзін, забяры мяне да сябе...