Раман гаварыў і не ведаў, чаго будзе каштаваць яму такое прызнанне. Роза адразу ж вырашыла, што яна знойдзе таго Сарокіна і разбярэцца ва ўсім, і калі не было нічога сур'ёзнага, то прымусіць папрасіць прабачэння ў Рамана. Яна павінна падтрымаць маладога хлопца і духоўна і матэрыяльна. Гэта ў яе інтарэсах. Ён яшчэ раней расказваў Розе, што яго заўсёды хвалілі ў школе, а потым у партызанах. І цяпер для такога чалавека любая абраза, ад каго б яна ні зыходзіла, будзе ўспрымацца вельмі балюча.
«Ён, відаць, вялікі сябелюб і ўсюды хоча быць пераможцам», - заключыла ў думках Роза. Затым пільна паглядзела на Рамана і пацалавала яго.
- А чаму ты думаеш, што ты не варты сапраўднага кахання?
- Я ўвогуле так не думаю. Але ўяві сабе, што ў мяне можа быць такая дзяўчына, перад якой я буду адчуваць сябе нікчэмнасцю. Я лічу, што хлопцу, каб быць вартым кахання прыгожай дзяўчыны, трэба быць на галаву вышэй за яе або хаця б роўным з ёю.
- Я цябе тым-сім перасягаю, дык ты не можаш мяне кахаць? - падняла галаву Роза і паглядзела ў вочы Раману.
Раман не ведаў, што ёй адказаць. Ён не хацеў прызнацца, што ў яго ёсць дзяўчына, якіх на свеце больш няма. Сказаць Розе пра Надзю, гэта значыць стаць яшчэ больш агідным самому сабе. Ён хацеў бы, каб усё, што з ім здарылася ў гэтую ноч, было сном.
- Ну, чаго ты маўчыш?
- Я зусім не хачу, каб мяне ў чымсьці пераўзыходзіла жанчына.
- А ты ўяві сабе, што жанчына на гэты конт думае наадварот.
Раман саскочыў з ложка.
Роза працягвала ляжаць, яна сачыла за кожным рухам Рамана.
Той паглядзеў на яе збоку і задумаўся: «А мне ўсё-такі ніколі не падабаліся чорныя вочы, я іх баюся, яны нейкія калючыя. Іншая справа блакітныя. Тыя мяккія, вабяць цябе, як нябесны прастор. Калі глядзіць Надзя, здаецца, нібы сама пяшчота глядзіць на цябе, а вось у Розіных вачах быццам глыбокі вір, напоўнены вадою, настоенай на даўно апалым лісці. І я ўжо акунуўся ў гэты вір, а да блакітнай пяшчоты далёка».
Раман падышоў да тумбачкі, глянуў у расклад і пачаў збіраць падручнікі.
VII
23 лютага ў клубе воднікаў праходзіў урачысты вечар. А Надзі з Верай, нягледзячы на тое, што яны цвёрда дамовіліся з Раманам сустрэцца іменна там, усё не было. Праўда, запрашальныя білеты былі раздадзены толькі напярэдадні, і Раман не паспеў перадаць іх дзяўчатам. Магчыма, у гэтым прычына іх адсутнасці.
Раман, хаця яго выбралі ў прэзідыум, не пайшоў на сцэну, а стаяў каля ўваходных дзвярэй і ўсё чакаў. На ўсякі выпадак папярэдзіў матросаў, якія стаялі на кантролі, што калі прыйдуць яго знаёмыя дзяўчаты, каб іх адразу ж прапусцілі. За месцы Раман не турбаваўся, бо два першыя рады былі пакінуты для прэзідыума.
Сустрэча была назначана на сем гадзін вечара. А ўжо восем. Начальнік упраўлення Днепра-Дзвінскага басейна канчаў свой даклад. Дзесьці дастала запрашальны білет і прыйшла на вечар Роза. У клубе знаходзіўся і лейтэнант Сарокін. Раман заўважыў, што яны з Розай зрэдку паварочваюцца і назіраюць за ім. Хлопец пачаў хвалявацца. Вырашыў яшчэ пачакаць крыху і пайсці з вечара. Але ў дзвярах паказалася Вера, за ёй - Надзя. Ён кінуўся насустрач ім. Вера, прывітаўшыся, усміхнулася, а Надзя паводзіла сябе больш стрымана. Раман заўважыў, што яе губы былі крышку надзьмуты. Раман запрасіў дзяўчат у залу. Яны прайшлі і селі ў другім радзе.
Раман сеў паміж дзяўчатамі.
- Даруйце, што так атрымалася. Учора толькі раздалі запрашальныя білеты. Я прынёс бы вам, ды не паспеў. Але, думаю, прыйдзеце. Дамовіліся цвёрда. Вось і ў прэзідыум выбралі, а я не пайшоў, каля дзвярэй прастаяў.
Надзя, як ніколі, уважліва прыслухоўвалася да кожнага яго слова. «Дык ён пра нас клапаціўся», - мільганула ў яе галаве. А Вера не вытрымала і сказала:
- Мы ўжо хацелі не ісці, думалі, што цябе не будзе. Ты ж быў арыштаваны.
Кроў прыліла да твару Рамана, у галаве яго зашумела.
Надзя ўважліва паглядзела ў вочы хлопцу.
- Так, быў, - прыкусіў ніжнюю губу Раман.
- А што я казала? - глянула на Веру Надзя.
- І жонка вызваліла? - запытала Вера.
Тут Рамана нібы хто абдаў кіпенем, ноздры яго затрымцелі, зубы заскрыгалі.
- Што гэта за лухта? - абурыўся Раман.
- Ціха, - папрасіла Надзя, - а то на нас людзі звяртаюць увагу.
Раман апусціў галаву.
«Толькі на фронт, толькі на фронт, - думаў ён. - Але не, адразу не пайду. Спачатку трэба пераканаць Надзю, што я яе люблю, люблю больш за ўсіх на свеце і што ніякай жонкі ў мяне няма».
Ён падняў галаву і паглядзеў на Надзю:
- Дзяўчаткі, не верце, я вам усё раскажу, нават тую жонку пакажу...
Урачыстая частка закончылася. Усе, хто быў у прэзідыуме, ішлі і садзіліся каля сваіх жонак. А жонка дырэктара чамусьці паднялася з першага рада і ў суправаджэнні мужа накіравалася да Рамана.