- Добры вечар, - устаў і прывітаўся хлопец.
Падняліся і дзяўчаты.
Даніла Гаўрылавіч у форме капітана першага рангу, пры ўсіх ордэнах, відаць, зрабіў вялікае ўражанне на Веру і Надзю. Тым больш яшчэ, што кінуў жарт:
- Вы майго арла і ў прэзідыум не пусцілі... Каторая ж твая паненка? Хоць бы пазнаёміў.
Раман схіліў галаву да Надзі.
- Вось мы і сядзем каля яе, - прапусціў уперад сваю жонку, а затым і сам сеў Даніла Гаўрылавіч.
Раман крыху ажывіўся, пасвятлела і Надзя. Даніла Гаўрылавіч яшчэ раз паглядзеў на Надзю, а потым нахіліўся і сказаў Раману:
- Не жартую, яна варта таго, каб і ў прэзідыум не ісці.
- Баяўся, матросы маглі не прапусціць іх, - адказаў Раман. - У дзяўчат не было білетаў.
- Ты ж сам іх раздаваў. Чаму ж ужо сваёй дзяўчыне не даў?
- Так здарылася. Даніла Гаўрылавіч, прабачце, сорамна гаварыць, але ж скажу. Пра мяне пусцілі чутку, што я жанаты і што не вы мяне вызвалілі з міліцыі, а жонка.
- І так сказалі вам? - звярнуўся Даніла Гаўрылавіч да Надзі.
- Так, - кіўнула галавой тая.
- Гэта прыкрая лухта. Той, хто гэта прыдумаў, відаць, несумленны чалавек. Ён, напэўна, ва ўсіх адносінах ніжэй за Рамана на галаву. За тую справу, што яго арыштавалі, я загад падрыхтаваў аб выдачы Раману прэміі. Я ведаю, што яго пакрыўдзілі нізашто. А наконт жонкі дык хто-хто, а я ведаў бы, бо ён у нас камсорг і камандзір батальёна. Вы з педінстытута?
- Ага.
- Дык ён мне расказаў нават пра гэта.
Раману было і радасна і адначасова крыўдна чуць з вуснаў свайго дырэктара такую пахвалу, і ён вырашыў, што цяпер трэба абавязкова ісці на фронт, каб вырвацца з таго пакойчыка, якому ён некалі быў вельмі рады.
Надзя паглядзела на сястру, а потым кінула свой пяшчотны, мілы позірк на Рамана. Ён узяў яе руку, моцна сціснуў. Напэўна яшчэ некалькі хвілін назад яе рука была напружанай, як бывае ў дзяўчыны, калі яна чымсьці незадаволена. А цяпер гэта рука была паслухмяная, мяккая, цёплая, прыемная.
Калі кахаеш чалавека, дык не хочаш верыць нават праўдзе, сказанай пра яго, калі яна непрыемная табе. А тут так лёгка высветлілася, што Раман нежанаты, і нават пра яго дзяўчыну амаль усё вядома дырэктару.
Надзя яшчэ дома паспрачалася з-за Рамана з сястрой і цяпер сядзела з выглядам пераможцы. Канцэрт, які давала Дняпроўская флатылія, ёй асабліва падабаўся. Яна гучна смяялася, моцна пляскала ў далоні, нават штурхала Рамана, калі той і ўпадаў у роздум. Яна была рада, што Раман не «прайдзісвет», як назвала яго Вера. Толькі не зусім зразумела, чаму гэта і цяпер ён так перажывае. Ці таму, што моцна закранулі яго сябелюбства, ці, можа, перастала ўжо падабацца...
І толькі па дарозе дамоў, калі Вера пайшла крыху ўперад, Надзя сказала яму, каб так не перажываў за той паклёп, таму што яна больш верыць іх дырэктару, чым каму-небудзь іншаму.
- Надзенька, у мяне за гэтыя дні столькі назбіралася на душы, што не ведаю, з чаго пачаць, каб пра ўсё табе расказаць. Хто са мной сутыкаўся, той прызнаваўся, што пазнаюся я вельмі хутка, а вось ты яшчэ нічога не ведаеш пра мяне.
- Нельга сказаць, каб я зусім не паверыла ў тое, што расказаў пра цябе сястры Сарокін і пра дзяўчыну - памочніка пракурора, якая нібыта яго лаяла. Мне здавалася, што я цябе ведаю, і толькі пагэтаму не хацела верыць канчаткова. І я, можа, не вельмі пераканаўча, але даказвала сястры, што гэта няпраўда.
- Я табе ўсё раскажу падрабязна, добра?
- Добра.
Яны выйшлі на доўгую цэнтральную вуліцу, якая была ўжо амаль расчышчана ад камення. Абапал яе стаялі каштаны, на іх галінах яшчэ трымаўся снег, які нядаўна выпаў. На тратуары была вытаптана нешырокая сцяжынка, па якой і крочылі паціху Раман з Надзяй.
Зрэдку ў небе загудзе самалёт, разрэжа цёмную глыбіню прамень пражэктара.
Раптам за некалькі крокаў ад іх з двара выскачыў вялізны шэры кот і, нібы заяц, доўгімі скачкамі пабег цераз вуліцу. Надзя насцярожылася, неўзаметку паглядзела на Рамана. А ён у гэты час гаварыў ёй пра тое, што яму няма дзе жыць і ён збіраецца ісці на фронт. «Нешта ўсё супраць нашых сустрэч», - падумала Надзя. Відаць, праўду яе бацька гаварыў, што дзяўчаты цяпер павінны быць вельмі асцярожныя. Выходзіць замуж у час вайны вельмі рызыкоўна. Ён ваяваў і ў імперыялістычную і ў грамадзянскую, наглядзеўся ўсяго. Бывала, як спыняцца дзе-небудзь у населеным пункце, дык і глядзі, што пайшлі хлопцы ўгаворваць дзяўчат выйсці замуж. Многа выпадкаў было, што і жаніліся. А потым здымаецца часць, прыйдзеш на станцыю - дык, Божа мой, што там робіцца. Галосяць маладыя жанчыны: «На каго ж ты мяне пакідаеш, Іваначка, вазьмі і мяне з сабой...» А што ён можа зрабіць? Хлясцікі ў шынялях паабрываюць, у вагоны лезуць. А іншы нежанаты і прыпяе яшчэ ім: «Наши жены - пушки заряжёны, вот кто наши жены...» У другой вёсцы Іваначка тое самае паўтарае. І думай, як хочаш, можа, ён трапіў на перадавую і яго ўжо няма. Бацька расказваў адзін надзвычай цікавы выпадак, як да іх у часць прыбегла аднойчы жанчына і пытала, ці не ведае хто афіцэра такога з вусікамі, гарбаносага, чорнага. Яна чакае ад яго дзіця. А ў яе пытаюць, як яго прозвішча. «Нейкае мудронае, не запамятала», - адказала тая. Тады Надзя з сястрою смяяліся. А цяпер яна бачыць, як пакутуе Вера і як чакае пісьма з фронту ад свайго маёра. Надзя спачатку думала, што яна больш шчаслівая, бо ёй спадабаўся хлопец, які ўжо адваяваўся і імкнецца да радаснага будучага разам з ёй. А цяпер яна слухала Рамана і пачынала шкадаваць, што пакахала яго. Але што зробіш? Як складзецца іх лёс, так няхай і будзе, бо іншага каго пакахаць цяпер яна не зможа. Так гаворыць і Вера пра свайго хлопца.