Раман ішоў і паслухмяна прытрымліваўся таго напрамку, куды скіроўвала Надзя. Неўзабаве яны апынуліся паблізу чыгункі. Надзя спынілася.
- Вось тут мы жылі, - паказала яна рукой на заснежаны сад. - О, калі б застаўся цэлы наш дом. Мы нават кватарантаў трымалі.
- Цяпер бы ўзяла мяне на кватэру?
- Я якраз пра гэта падумала. Табе не трэба было б і на фронт ісці.
- Хведара жанчына ўзяла да сябе на кватэру, і многія нашы хлопцы ўладкаваліся не кепска, - сказаў Раман.
- Я не зайздрошчу Хведару. Так уладкоўвацца, як ён, - гэта абясцэньваць сябе, страчваць сваю хлапечую годнасць. Я разумею, калі ўжо няма іншага выйсця і ў цябе няма надзеі на каханне, тады можна жыць і так. Ты сказаў, што не можаш жыць у сваёй кватэры, інакш кажучы, у тых абставінах, толькі праз мяне?
- Я не думаў пра тое, што б я рабіў, калі б не сустрэў цябе. Толькі адно скажу, што жаніцца - я не жаніўся б з Розай, але ж мог бы і на фронт не пайсці.
Надзя стаяла супраць Рамана, уважліва глядзела на яго і слухала, як настаўніка.
- Табе холадна? - спытаў ён і падняў цыгейкавы каўнер яе паліто, затым моцна прытуліў Надзю да сябе і пацалаваў у губы. Надзя адхіляла галаву, а Раман цалаваў, цалаваў яе шчокі, шыю. Твар яе стаў цёплы-цёплы.
- Не трэба, пусці, - глыбока ўдыхнула яна паветра.
- Добра, пойдзем, - сказаў Раман.
Было чуваць, як крануўся са станцыі цягнік і, цяжка сапучы, набіраў хуткасць. Ён ішоў у бок фронту.
- Няўжо ты пойдзеш на фронт? Там жа могуць забіць.
- Могуць. Але каб усе так думалі, дык хто б ваяваў?
- Ты ж ужо і паранены быў, цяпер толькі такім спакойна і жыць.
- Што гэта за жыццё, Надзенька?
- А Горкі гаварыў, што жыццё і ў акрываўленых сарочках добрае.
- Я не чуў такога. Правільна ён сказаў, але ж асабіста мне было лепш у акрываўленай сарочцы ў шпіталі, чым на сваёй кватэры.
- А можа - чым са мной?
- Не, міленькая, ты не тузай маю душу. Мне ад тваіх слоў больш балюча, чым ад ран.
- Калі мы з табой пазнаёміліся, дык я думала, што я самая шчаслівая. А цяпер што атрымліваецца? Хутка вясна... - задуменна гаварыла Надзя.
- Будзеш мяне чакаць.
- Я не хачу так.
- Пазнаёмішся тады з другім, - з'едліва ўсміхнуўся Раман.
- А ты ж гаворыш, што з-за гэтага знаёмства з другой уцякаеш на фронт.
- Я іду на фронт для таго, каб сапраўдную вясну наблізіць. О, калі будзе перамога, тады будзе і вясна.
Надзя сціснула Раманаву руку. Ён хуценька нахіліўся і пацалаваў яе.
- Хлопцам верыць нельга, - сказаў Раман.
- То хлопцам, а гэта табе.
- Добра, што так атрымалася. Вера думае, што такога больш няма, як яе маёр, а той думае, што такой больш няма, як твая сястра. А я думаю, і гэта сапраўды так, што такой больш на свеце няма, як ты.
- Аднолькавых людзей і сапраўды на свеце не бывае.
- Не, такой прыгожай. Мне трэба стаць такім, каб для цябе я быў лепшы за іншых на ўсё жыццё.
- Гэта няпраўда! Калі ты мяне кахаеш і так думаеш, як гаворыш, дык ты не пойдзеш на фронт.
- Дык я тады буду жыць у адным пакоі з дзяўчынай.
- Я не хачу так. Калі б яна адносілася да цябе абыякава, тады іншая справа.
- І я не хачу так, а якое ж ты прапануеш выйсце?
- На іншую кватэру перайсці.
- Няма чым плаціць.
- Пачакай, Рома, у мяне тут жыве таксама цётка. Праўда, хатка ў яе малая, але я папрашу яе, каб яна цябе часова прытуліла. Яна добрая і платы не будзе браць.
- Па-мойму, табе няёмка будзе прасіць за нейкага там хлопца.
- Як за нейкага? Прыйшоў са шпіталя партызан, жыць няма дзе. Няўжо такому чалавеку не паспачуваюць?
- Я не хачу, каб пра цябе абы-што думалі. Не, не...
- Тады ты мяне не любіш! І праз пракуроршу тую ты...
Раман прамаўчаў. Яны паціху ішлі ў напрамку да школы, дзе жыла Надзя, кожны думаў пра сваё.