Раман з Міколам зноў паехалі рыссю...
- Есці і ты напэўна захацела, а я загаварыўся. - Раман дастаў з-пад кіцеля скрутак. - Цяпер я адну картачку атаварваю, а па другой у сталовую хаджу. Ведаеш, я табе на гэты месяц аддам «Р-7», а мне «СП» застанецца.
- Не хачу пакуль што. Я пад уражаннем твайго расказу. Гэта так было ў партызанах з табою. Як жудасна! А дзе тая гаспадыня дзелася?
- Расстралялі. У яе на агародзе. - Надзя паглядзела на яго з нейкім своеасаблівым здзіўленнем, а ён працягваў: - У мяне апухла і пасінела рука, а я з групай не адыходзіў ад Картона. Нам ужо ўсё было пра яе вядома. Яна пабегла ў гарнізон і далажыла, што ў яе доме трое партызан п'юць гарэлку і што з імі збіраецца пайсці камсамолка Лена. Пра Лену ўжо ведалі ў нямецкім гарнізоне. Нават лічылі, што яе бацька-камісар недзе ездзіць па вёсках і арганізоўвае людзей на барацьбу з немцамі. Лену хацелі ўзяць заложніцай, але дакладна яшчэ не вызначылі след бацькі. Ды і брат гаспадыні наведваў гарнізон і там аб нечым дамовіўся. Ён быў нейкім прыхлёбнікам у гітлераўцаў.
Гітлераўцы хацелі самі расправіцца з намі, але вызваўся Грыбоўскі, які ўжо не аднаго партызана забіў. Грыбоўскі захапіў з сабой свайго лепшага паплечніка. На краі вёсачкі ён сказаў немцам, каб тыя пачакалі, а яны, маўляў, удвух прывядуць партызан. А што немцам лезці ў хату на ўзброеных партызан? Ідзіце. І ўрэшце яны справіліся выцягнуць толькі труп Грыбоўскага і паехалі. Мы ведалі, што яны не будуць ахоўваць гэтага дурня.
Карова прыйшла ў двор і раўла ўсю ноч нядоеная. Глядзім - на світанні чэша па загараддзі «мая цешча». Мы яе...
Зноў з ценем жаху паглядзела Надзя на Рамана. Яна думала, што чалавек, які забівае ў час вайны людзей з мэтай абароны сваёй краіны, робіцца чэрствым і бяздушным. Але не, наадварот, ён набывае высакароднасць. Таму што ён ведае цану жыцця. Не забіваў бы ворагаў, дык яны б знішчылі цэлыя народы, сцерлі б з твару зямлі і зусім ні ў чым не павінных людзей. У імя гэтага наш воін не лічыўся паставіць на вагі жыццё і смерць.
- Мне здаецца, што і цяпер табе нічога б не склала застрэліць чалавека? - сказала Надзя.
- Ой, міленькая, у мяне ўзнікае сумненне, ці пайшоў бы той малады чалавек на смерць за цябе, які недзе хаваецца пад печчу ад вайны, як бы ён ні кахаў цябе. А вось я не раздумваючы, пайшоў бы. Уяві на хвілінку, што вораг перамог. Ён усё роўна знішчыў бы дачку камісара Лену, няхай не знішчыў, дык зняважыў бы. І цябе таксама. Ты, думаеш, вучылася б у інстытуце? Не. І мяне не было б.
- О, я так не хачу, - ускрыкнула Надзя.
- Я зрабіў столькі, што магу лічыць, што адваяваў цябе ў захопнікаў для сябе. Не ў прамым сэнсе. Тут павінны выступаць на першы план асабістыя пачуцці.
- Ты ж есці хацеў, дык еш, а то толькі жуеш, - перабіла Надзя.
- Я ўжо гатовы, пад'еў.
- І што, многа ў цябе было такіх выпадкаў за той час, як ты ваяваў?
- Якіх? Што пацалаваць дзяўчыну хацеў? Дык то быў адзіны. А вось як я цябе хацеў пацалаваць адразу, і ў вусны, такога яшчэ не было. Пры размове варушыш імі, а я не магу, і, можа, заўважала - адступаў, бо варта было нахіліцца - і не ўтрымаўся б. Але баяўся, каб ты не пайшла. Бачыш, які я смелы?
- А цяпер?
- Цяпер таксама, але ўжо хачу, каб ты мяне пацалавала.
- Ты ваяваў і баяўся, а я не ваявала, - засмяялася Надзя. - Я яшчэ нават нікога не хацела пацалаваць.
- І мяне не хочаш?
- Калі-небудзь, можа, і скажу.
- Калі-небудзь і каму-небудзь, - уздыхнуў Раман. - Так, ад такога прызнання мне стане лепш. Будзеш з некім цалавацца і расказваць, што ты хацела мяне пацалаваць. Калі правесці аналогію, як атрымалася ў мяне, дык гэта так. Не, даражэнькая, цалуй мяне, дык, можа, потым не будзеш прызнавацца іншаму.
...Адышла дзённая спякота, і птушкі сталі больш рухомыя. Ужо з ценю цяцёрка выводзіла на жыраванне сваіх цецеранят, а саракапут не глытаў сам спайманых жучкоў, а лётаў у густы куст альшэўніку і карміў птушанят свежым кормам. З лесу цераз луг пацягнуў вялікі белакрылы голуб-вяхір на поле, каб там набіць валлякі зярнятамі, затым змяшаць іх са сваім малаком і адрыгваць кашку ў дзюбу малому.
А над лугам ужо залунаў ястраб-цецеравятнік, у засаду сеў перапялятнік, каб схапіць голуба. Ён не вінаваты, што яго так называюць, але ж перапёлак мала, дык ён не супраць паласавацца галубяцінай, ад якой не адмаўляюцца ні каршуны, ні ястрабы.
Адзіным паратункам для голуба служыць яго пер'е. Варта ястрабу ўчапіцца кіпцюрамі не за жывое цела, а за пер'е, як голуб нібы сам скідае яго са спіны і ўцякае аголены, бо крылы яго вельмі моцныя.