Віктар ляжаў і зрэдку хапаў ротам паветра. Раман глянуў, і па яго шчоках пакаціліся слёзы. Як вытрымае яго маці? Калі яна так пакутавала з-за няўдалай жаніцьбы сына. А што няўдалая жаніцьба ў параўнанні са смерцю? Але не, гэта яна, няўдалая жаніцьба, прывяла да смерці Віктара. Па-першае, быў бы з жонкай, ён бы ніколі туды не палез, па-другое, ён бы не так ставіўся да свайго жыцця, хаця б і не было каля яго жонкі. Пакуль Віктар не быў жанаты, амаль не піў гарэлкі. Навошта была яму тая пляшка?
З вайсковага шпіталя прыйшла «хуткая дапамога». Лекар зрабіў укол.
Праз некалькі хвілін Віктар адкрыў вочы, пачаў уставаць, але не мог. Глянуў на лекара.
- Я не хачу жыць, ідзіце адсюль, мне добра... Перадайце ёй, што няхай гадуе дзіцё... чыё, чыё... - Віктар замаўчаў.
- Скажыце, калі ласка, - звярнуўся Раман да лекара. - Гэта наш студэнт. Будзе ён жыць?
- Ну, што вы, уся грудная клетка патрушчана, ён ударыўся плячом, - ціхенька сказаў лекар. - Тут ясна, ніхто яго не скінуў, мы забяром.
Віктара павезлі. Натоўп пачаў разыходзіцца. Надзя стаяла каля дрэва і спалоханымі вачамі шукала Рамана. Людзі разышліся, і яны сустрэліся.
XIII
Не дачакаўшыся дня да спаткання, Раман пабег да Надзі. Хлопца ўстрывожыла сённяшняя размова з начальствам пра яго далейшае жыццё і работу. Праўда, Раман спрабаваў адмаўляцца, але не цвёрда. Ды і падышлі яны да яго вельмі ўжо трапна. Ён закончыў на выдатна тэхнікум, кандыдат у члены партыі, і яму адзінаму толькі аказана такое давер'е. Хлопцу засталося цяпер толькі раіцца з Надзяй. Хаця якая можа быць яе парада, іх разлучаюць. А каму з закаханых людзей доўгая разлука прыносіць шчасце?! Надзя надзьме губы, нахмурыцца, а можа, і заплача. Іншая справа, каб Раман ехаў вучыцца, тады разлука - заканамерная з'ява. А ў даным выпадку - разлука не пажаданая. Ды і наогул Надзя пакуль што лічыць, што Раману хопіць вучыцца. Чым дрэнна быць капітанам парахода, а яшчэ лепш тут, на месцы, ва ўпраўленні працаваць. Жанатыя выйгралі, бо іх тут і пакінулі, а Раманава каханне нікім не ўлічваецца. Толькі ён і яна з гэтым павінны лічыцца. Але ёсць тут супярэчнасці. Надзя пераканана ў тым, што іх адносіны будуць моцныя і шчаслівыя тады, калі Раман будзе на спакойнай рабоце, а той думае наадварот: каб заслужыць моцнае Надзіна каханне на працягу ўсяго жыцця - трэба нечага дасягнуць выключнага. А ўся яго далейшая работа, пра якую гаварылі сёння, уяўляецца цьмяна. Можа, яны разбяруцца ў ёй больш дэталёва з Надзяй.
Надзя крыху напалохалася, калі Раман увайшоў у пакой.
- Што здарылася? - запытала яна.
- Ты думаеш, калі толькі што здарыцца, дык прыходжу ў неназначаны час? Не вытрымліваю без цябе...
- Добры дзень, - высунула з-за шырмы галаву Вера.
- А, добры дзень, і ты дома?
- Дзе ж я магу быць.
- Думаў, зубрыш, грызеш граніт навукі.
- Табе добра, ты адгрыз.
- Не вельмі, адчуванне такое, быццам штосьці згубіў. - Раман прайшоў да шырмы і сеў каля століка, на якім стаялі дзве фотакарткі: Раманава і Верынага маёра.
- А мне здаецца, хутчэй бы закончыць інстытут, якое б было шчасце.
- Гэта толькі здаецца так. А потым накіруюць куды-небудзь у вёску і сумуй.
- А нам і ў вёсцы з мужам будзе добра.
- Дзе ён яшчэ, твой муж? - усміхнуўся Раман.
Падышла Надзя. Яна ўважліва глядзела на Рамана, стараючыся зразумець яго настрой. Надзя ведала, што ў іх павінна ўжо быць размеркаванне на працу, і таму запытала:
- Што ў цябе новага?
- У мяне заўсёды не так, як у людзей, жыццё паварочвае на сто восемдзесят градусаў. Разумееце, сёння выклікаў палкоўнік, начальнік аддзела кадраў, прапанаваў ехаць аж на Чорнае мора, каб я прайшоў там пэўную стажыроўку, і потым буду прызначаны камандзірам катэра спецыяльнага прызначэння, для барацьбы з бандытызмам у заходніх абласцях Беларусі. Нагаварыў мне, што гэта адказнейшая работа і што яе давяраюць толькі мне. А што там за бандытызм, я зусім не ведаю. Можа, які паліцай уцёк у лес. Дык нідзе не дзенецца - прыйдзе. Навошта на яго яшчэ катэр? Заўтра трэба ехаць, бо дакументы яны самі накіруюць туды.
- І ты згадзіўся? - сур'ёзна запытала Надзя.
- Для мяне гэта было так нечакана, што я пачаў быў адмаўляцца, але потым вырашыў, што так непрыгожа. Падумаюць яшчэ, што справу маюць з баязліўцам. А ў гэтым я не магу распісацца, не ў маім характары.
- Смяльчак, - іранічна заўважыла Вера. - Міша вунь расказваў, што быў недзе блізка, калі бандыты забілі камандуючага фронтам Ватуціна. А ты ўжо гэткі герой. Вайна, лічы, закончана, і не лезь сам пад кулі. А як у вас будзе з Надзяй?
- Я думаю, што ўсё гэта - часовая справа.
- А астатніх хлопцаў куды? - запытала Надзя.
- Мяне аднаго толькі пасылаюць. Ды хто там ёсць у нас? Хведар партызан, дык ён беспартыйны, жанаты.