Надзя падышла і села на край ложка, надзьмула губы, глытала сліну і глядзела на падлогу. Затым, не ўзнімаючы галавы, запытала:
- І заўтра едзеш?
- Ага.
Надзя павярнулася і тварам упала на падушку. Яна ўвесь час лічыла сябе шчаслівейшай за Веру, бо Веры ўжо другі тыдзень не было пісьма ад Мішы з японскага фронту, а Раман заўсёды тут. І ўжо каго, як не Рамана, трэба было пакінуць на месцы. А тут на табе. Стажыроўка стажыроўкай, а потым - чакай пісем. Раман устаў і падышоў да Надзі. Яна ціха плакала.
- Не супакойвай мяне, Раман, я ведаю: цяпер ужо цябе ніхто не спыніць, нават твой бацька. Сапраўды няшчасце - нарадзіцца дзяўчынай.
- Не трэба наперад хвалявацца, як будзе, так будзе, свайго лёсу ніхто не абыдзе.
Прыйшла Надзіна маці. Яна прывіталася і запыталася ў Рамана:
- Што, вучобу закончыў?
- Так.
- Вось і слава Богу. - Яна села на крэсла.
- Слава-то слава, але не зусім. Вось і Надзя пакрыўдзілася на мяне.
- Чаму?
- Еду адсюль.
- На колькі?
- Невядома. Пакуль падвучыцца трэба, а потым на захад.
- І нельга цяпер адмовіцца?
- У тым і справа, што нельга. Ужо, напэўна, дакументы накіравалі ў Адэсу. Зразумела, магу не паехаць, я не вайсковы, але потым куды кінуцца? Мне дарогу закрыюць.
Маці таксама задумалася. Прыгожы некалі твар яе быў парэзаны маршчынкамі, вочы праваліліся. Больш года прайшло з тае пары, калі Раман убачыў яе, а як яна за гэты час змянілася, пастарэла. Раней жылі яны ў сваёй хаце, дзяўчат не пускала ні на якія гульні. А цяпер што з імі зробіш. Сталі студэнткамі, расцвілі. А вось каб хлопец які добры трапіўся ну хоць бы адной, дык не. Так лічыла маці. Раман не дрэнны, прыгожы, але што, малады яшчэ і жаніцца, напэўна, не скора будзе. А Верын - шукай у полі ветру.
Надзя ўстала і, нічога не гаворачы, пачала збірацца. Раман зразумеў, што яна хоча выйсці і пагаварыць з ім адзін на адзін. Раман развітаўся з усімі, нават зайшоў да Надзінага бацькі і таму паціснуў сухую, белую руку.
Доўга блукалі Раман з Надзяй па зялёных вуліцах горада. Жнівеньскі туман рассцілаўся па садочках, ахутваў дрэвы на абочынах вуліц. І па якім бы маршруце маладая пара ні ішла, уперадзе ў іх стаяў туман. Вільготныя ад туману, Надзіны валасы пахлі мёдам. Раман туліўся да іх шчакою. Праз іх ён адчуваў і матчыну пяшчотнасць і ўсё дарагое, блізкае сэрцу, чым толькі можа прырода шчодра ўзнагародзіць чалавека.
Раман цалаваў Надзю, а яна плакала. Планы на далейшае былі туманнымі, бо ён іх і сам не ведаў.
Надзя нават згаджалася на тое, каб ён пакінуў усе свае флоцкія мары, а паступаў у іхні інстытут. Але Раман ведаў, што не так проста адпусціць яго ўпраўленне Днепра-Дзвінскага параходства. Тым больш што ён вучыўся і быў на броні, якая давала права не ісці на вайну, а з іх інстытута хоць бы і не хацеў, дык забралі б. Можа, райком партыі і ўступіўся б, бо яго там ведаюць, але гэта трэба прасіцца, што Раману не па характары.
Раман развітаўся, потым зноў вярнуўся, падбег, схапіў Надзю на рукі і данёс да яе парога, паставіў, глянуў моўчкі. Павярнуўся і пайшоў дадому, каб пераспаць апошнюю ноч у гэтым горадзе.
Не сам абраў сабе Раман, а яму вызначылі галоўны напрамак у жыцці. Але ж ён усё думаў, думаў, як змяніць яго, каб быць бліжэй да Надзі. Ды што ён можа, калі ўсе добрыя месцы па спецыяльнасці ў горадзе занялі іншыя выпускнікі. І яму адмовіцца ехаць па прызначэнні, значыць - трапіць толькі якім-небудзь другім памочнікам капітана на параходзік, які цягае старую баржу.
Там таксама тыднямі не будзеш у горадзе. А ён у апошні час не мог і некалькі дзён пражыць без сустрэчы з Надзяй. Раман толькі думаў пра ўсё гэта, а дзеянняў не прадпрымаў ніякіх. Тым больш ён успомніў пра першыя дні разлукі з маці, калі пайшоў у партызаны. Была яшчэ невялікая група партызан, калі ён трапіў да іх. Ні зямлянак, ні буданоў ніякіх не было. Тыднямі былі на нагах, спалі дзе даводзілася. Няма маці, няма пасланага ложка, няма падрыхтаваных ёю сняданняў, абедаў, вячэр. А галоўнае - ахапіў Рамана сум. Бывала, на прывале адлучыцца ад партызан, сядзе дзе-небудзь каля вываратня і плача. Але неўзабаве ўсё гэта прайшло. Любоў да маці яшчэ больш узмацнілася, а жыцця свайго без барацьбы з ворагам Раман не ўяўляў. Можа, так і цяпер будзе. З такімі думкамі Раман пакінуў горад.
Цягнік ішоў не вельмі хутка. І чым далей, тым больш душна станавілася ў вагоне, адчуваўся поўдзень. Ужо не сустракаліся пясчаныя ўзгорачкі з маладымі сасонкамі, якія выкінулі за лета ўгару паўметровыя шызыя вершалінкі-свечкі. Знік з далягляду адмысловы арнамент елак, адплылі ўзад цягніка гаі. Пачалі сарамліва паказваць з зараснікаў кіяшніку аблупленыя бакі гліняныя хаткі, прабягаў сутулы сланечнік. А кінеш позірк вышэй, то няма на чым затрымацца яму да самага схілу чыстага неба. «Ведаць бы, што робіць цяпер Надзя, што думае. Ці яна безнадзейна махнула на мяне рукой, ці будзе чакаць таго яснага дня, якога чакаю і я?»