- Упэўнена.
- А ты ўпэўнена, што мы ўсе вытрымаем такое жыццё на працягу пяці гадоў? Толькі ты маеш магчымасць знайсці выйсце з такога становішча, падтрымаць усіх.
Надзя вельмі шкадуе бацьку, маці, Веру і Рамана. Калі б яна магла паручыцца за Рамана, што ён закончыць вучобу і прыедзе да яе! А так што? Закончыць, а там практыка. Хаця б практыка была на зямлі, а то пойдзе, можа, на паўгода ў мора. Ён, пакуль добра не ўсталюецца, не возьме, а кіне адну на беразе. «Іншая справа ажаніцца яму з такой дзяўчынай, якая там на месцы жыве з бацькамі. Напэўна, так і будзе, - падумала Надзя. - Кінуць інстытут і пайсці ўладкавацца дзе-небудзь афіцыянткай, тады яна зможа падтрымаць і бацькоў і сястру». Гэтыя Надзіны думкі перапыніў стук у дзверы. Яна ўперлася рукамі ў ложак і хуценька ўстала. «Халеру ён убачыць, а не тое, што я плачу», - падумала Надзя і паправіла падушку.
- Адразу з рук выхапілі білеты, а ваша Надзя не захацела ісці, - пераступаючы парог, гаварыў Касяк. - Куды Надзея зноў збіраецца?
- Якая ваша справа? - злосна буркнула Надзя.
- Чаго ты, не можаш пагаварыць з чалавекам, ці што? - заступілася за Касяка маці.
- Вы гаварыце, а я з ім ужо ўчора нагаварылася, - на парозе кінула Надзя.
Касяк асабліва і не намагаўся затрымаць яе. Ён быў задаволены і самім сабой і тым уражаннем, якое зрабіў на яе бацькоў. Кахаць можна па-рознаму. І гэта розніца асабліва відаць у тым выпадку, калі адну і тую ж асобу кахаюць двое. Нельга сказаць, каб Касяку не падабалася Надзя так, як і некалі Раману, з першага позірку. Ён толькі ўбачыў яе і паставіў сабе мэту: яна павінна быць яго жонкай. Разліку, каб узяць сабе ў жонкі якую-небудзь дзяўчыну з вядомай багатай сям'і, у яго не было. Ён лічыў сябе дастаткова вопытным і разумным для вядзення сямейных спраў. Галоўнае для яго было - узяць прыгожую жонку. Але такое аднабаковае рашэнне ў яго ўзнікла крыху раней, калі яшчэ ў час акупацыі ён прывёў у матчын дом маладую, прыгожую сялянскую дзяўчыну. Але што ж? Яна ў яго была дурніца. Спачатку, што ні скажуць ён або маці, яна ўсё смяялася, а потым скажуць ён або маці, што яна дурніца - раве. І настаяла на сваім, што дамоў хоча да сваёй маці - усё. Ну, дык і бяжы, дурніца...
Цяпер яму вельмі спадабалася Надзя. Дзяўчына як-ніяк гарадская, у інстытуце вучыцца, ну, а прыгажуня - дык ён ва ўсіх сваіх навакольных вёсках, ды і тут, у горадзе, яшчэ не бачыў такой. Замінаў яму Раман. Касяк нават знайшоў у тэхнікуме хлопца з аднаго з ім сельсавета і пасябраваў. Той пра ўсё дакладваў Касяку: колькі вучыцца Раману, хто яго дзяўчына. Але не заўсёды той сам дакладна ўсё ведаў. Так, напрыклад, Касяк усё чакаў, што Раман пойдзе на фронт, але не дачакаўся. Былі чуткі, што Раман ажаніўся з пракуроршай, але Касяк сам бачыў хлопца зноў з Надзяй. Ён нават, сеўшы моцна на бронь, як «спецыяліст», быў не супраць таго, каб працягнулася далей вайна. Можа, яшчэ забяруць Рамана, ды і не хлынуць у горад хлопцы з фронту.
Касяк надзвычай узрадаваўся, калі ўбачыў, як жывуць бацькі і сама Надзя. Больш спрыяльных умоў, дзе ён зможа адчуць сябе гаспадаром, бадай, не знойдзеш, стварыўшы адносна забяспечанае жыццё Надзі, дык ёй не будзе куды бегчы. О не, ён ніколі не скажа на яе так. Ён яе апране, як каралеву, і яна будзе ўпрыгожваць яго жыццё, ствараць у доме ўтульнасць. А сродкаў у Касяка на гэта хопіць. Ён не такі, як некаторыя дурні, што ішлі ў партызаны. Потым палілі іх хаты, абіралі, распраналі сем'і. Ён жа сядзеў спакойна, нават бародку адпускаў. Няхай хто скажа, што ён не чысцейшай душы чалавек або не чакаў вызвалення. Яго нават цяпер правяралі, і ніхто нічога не сказаў. Няхай правераць партызана - і на яго могуць сказаць, што ён чужую гуску забіў або ўсім вядомаму старасту даведку падпісаў, што той для нейкай разведкі служыў. А дзе тая разведка? Знікла! І вось партызан няхай чухае тады патыліцу.
У яго і агародзік, і дом, і жывёла - усё ўцалела, бо як турнулі нашы немцаў, дык тыя прамчалі міма вёскі на такой хуткасці, што Касяк іх нават не бачыў. Цяпер толькі яму і жыць. Ажаніцца, і адразу гарвыканком кватэру дасць. Так ужо яму гаварылі.
Адзіная непрыемнасць свідруе душу Касяка, гэта каб не бадзялася дзе жонка былога начальніка паліцыі. Яго, сабаку, забілі партызаны, а яе чамусьці не чапалі. Яна-то нічога нікому не рабіла кепскага, але лепш, каб і яе знішчылі. Яна адзіная ведае, што Касяк распрацоўваў праект умацаванняў вакол паліцыі. І грошай тады грабануў ад іх, ворагаў.
Надзіна маці расказвала пра сваё жыццё ў час вайны, а Касяк думаў пра сваё. Нарэшце ён выказаў такое прызнанне:
- Надзя, відаць, думае, што я яе буду меней любіць, як Раман. Яна проста прывыкла ўжо да яго. І зразумейце мяне правільна і Надзі растлумачце, шту ён можа даць, каб падмацаваць сваю любоў. Аднымі пацалункамі сямейнае жыццё не наладзіш.