Сыпаў снег. Дахі дамоў, зямля, дрэвы - усё здалося Раману шэрым, цяжкім, непрыемным. Рота стала ў строй. Раман падаў каманду, і ўжо больш глуха чуцён быў крок навучэнцаў. Яны ішлі па вуліцы, чорныя шынялі хутка рабіліся ад снегу шэрымі. Узняўся сцяг над вучэбным корпусам.
- Рота, стой! - скамандаваў Раман. - Напра-ва! Першая шарэнга, шагам марш!
Раман увайшоў у вестыбюль апошні, страсянуў з мічманкі снег, зняў шынель, павесіў у гардэроб і пайшоў у сталовую. Ужо ў канцы снедання да Рамана падышоў дзяжурны курсант з павязкай на рукаве, нахіліўся і сказаў, што яго выклікае маёр.
Ёкнула ў сэрцы. І Раман, калі б хто назіраў, пабялеў. У самым жорсткім баі ніколі ён не адчуваў, што яго цела мярцвее і робіцца непрыемна на душы. А цяпер усё гэта было з ім. Не дапіўшы шклянкі чаю, ён устаў з-за стала і пайшоў.
- Па вашым выкліку курсант Зімін з'явіўся, - пераступіўшы парог, адрапартаваў ён і ўважліва паглядзеў на квадратны твар маёра, стараючыся зразумець па ім, для чаго спатрэбіўся.
- Сядай, - абыякава сказаў маёр.
Раман сеў на крэсла каля парога. Ці крэсла маёр спецыяльна паставіў для Зіміна, ці яно заўсёды стаяла далёка, невядома.
- Пакажы свой партыйны білет, - расцягнута, спакойна сказаў маёр.
- Я не камуніст, а толькі кандыдат, - адказаў Раман.
- Усё роўна.
Раман падаў кандыдацкую картачку і сачыў за маёрам. Той выняў яе з вокладкі, паглядзеў з абодвух бакоў, потым раскрыў, бліснуў спадылба на Рамана, звяраючы падабенства з фотакарткай, узяўся за адзін лісток і націснуў пад вушаком акна кнопку. На сценцы ўспыхнуў ліхтарык з матавым шклом. Маёр прасвяціў лісток. Раман нават ад парога заўважыў на лісточку вялікія літары «ВКП(б)». Маёр вярнуў Раману кандыдацкую картачку.
- А цяпер скажы, што ты натварыў у сваёй Беларусі?
- Многа чаго, усяго не пералічыш, бо прыйдзецца дзень страціць. І то, калі расказваць усё збольшага.
- Як гэта цябе разумець?
- Падрываў эшалоны, паліў масты, забіваў, а потым вучыўся, любіў, ненавідзеў. Вось бачыце, колькі натварыў. А яшчэ ўзарваў з разбуранага дома сценку. Нарыхтоўваў цэглу для будаўніцтва тэхнікума. Я за гэта нават быў пад арыштам, наша міліцыя пасадзіла.
- І ты ўцёк? - спахапіўся маёр.
- Чаго мне было ўцякаць. Мяне выпусцілі, і за нарыхтоўку цэглы дырэктар нават прэмію даў.
- Эшалоны, масты, дык гэта ў тыле ворага? - зноў спадылба паглядзеў маёр.
- А няўжо ж цяпер, за што ж мне ўзнагароды далі?
- Значыць, ты ніякай віны за сабой не адчуваеш? Скажы, а чаму цябе шукаюць з Днепра-Дзвінскага басейна?
- А-а, зразумела! Адразу б так і сказалі, а то пачалі з партыйных дакументаў, нібыта я іх падрабіў. Справа ў тым, што мяне накіроўвалі сюды, каб я добра пазнаёміўся з вайсковым катэрам, а потым даехаў на заходнія рэкі вылоўліваць бандытаў. Ну, а я паступіў да вас. Закончу, а потым магу і бандытаў вылоўліваць.
- Іх тады ўжо не будзе.
- Яшчэ лепш!
- Чаму ж тады напісана, каб неадкладна накіраваць цябе ў іх распараджэнне? Праўда, не сказана, што арыштаваць. Ты сам туды згодзен паехаць?
- Як гэта, а вучоба? Вы паведаміце ім, што я вучуся і ехаць мне туды няма чаго, бо я не хачу.
- Ты не ведаеш, хто цябе выклікае.
- Як не ведаю? Палкоўнік з нашага параходства.
- Начальнік аддзела кадраў. Цябе тут я не магу трымаць.
- І начальнік вучылішча, калі захоча, дык не ўтрымае?
- Не ведаю, але не.
- Дык што я зрабіў злачыннае? Я ўсё роўна да іх не пайду, бо самі мне гаварылі, што справа добраахвотная.
- І ты згадзіўся.
- Ну і што? А цяпер перадумаў.
- Добра, выйдзем, я схаджу да начальніка вучылішча, бо мы думалі, што табе давядзецца ехаць з нашым суправаджаючым.
- Яшчэ чаго не хапала, пад канвоем?
Маёр пайшоў да начальніка вучылішча, а Раман застаўся чакаць. «Божа мой, што робіцца, - думаў ён. - Я - на гару, а чорт - за нагу». Але Раману нядоўга давялося стаяць на калідоры. Яго выклікалі да начальніка.
- Што ж ты мне раней не прызнаўся, партызан гэткі. А я так хваляваўся, думаў, што ён там мог зрабіць варожага? Я ж цябе шкадую больш за ўсіх. Лічыў, што ты будзеш гонарам нашага флоту. Гавораць, што ты пішаш цудоўныя вершы пра мора, ды і сам чытаў у насценнай газеце, добра. А што мы цяпер можам зрабіць? Мне зразумела, чаго цябе выклікаюць. Яны не хочуць цябе выпусціць, таксама шкадуюць. Выдадзім табе білет туды і назад, на колькі трэба - паёк. Утрасі ўсе свае справы і вяртайся. - Начальнік вучылішча зрабіў паўзу і дадаў: - Калі адпусцяць.
- Я ж адстану ў вучобе, - зморшчыўся Раман.