- Нічога, ты ідзеш добра, навярстаеш, марскі партызан, - засмяяўся і падаў руку начальнік вучылішча. - Дамовіліся, да пабачэння.
Раман выйшаў, а калідор пад нагамі гойдаўся, нібы палуба. Яму і самому хацелася з'ездзіць у родную Беларусь, а галоўнае - пагаварыць з Надзяй. І ў той жа час ён баяўся, бо маёр сказаў, што той палкоўнік у Днепра-Дзвінскім басейне можа яго не адпусціць. Начальнік вучылішча контр-адмірал, і той не можа нічога зрабіць.
Няпраўда, ён гэтага палкоўніка пашле да ўсіх чарцей і прыедзе назад вучыцца.
У той дзень Раман ужо не быў на занятках. Ён атрымаў сухі паёк на тыдзень, білет, схадзіў на базар, купіў вінаграду, нават не забыўся зайсці ў краму і купіць кветку ружы, зробленую з тонкай скуры. Была якраз мода на такія кветкі, і дзяўчаты прышпільвалі іх да вячэрніх сукенак. Усё адзенне і рэчы Рамана змясціліся ў чамадане. Толькі вінаград ён упакаваў у кораб, які даў яму сын генерала, што жыў разам з Раманам у кубрыку. Таварышам сваім ён сказаў, што праз тыдзень вернецца і калі прыйдзе якое-небудзь пісьмо, няхай схаваюць у яго тумбачку.
Зноў вакзал. Раман прыкінуў, што ў нядзелю ён будзе якраз на месцы.
Дарэмна намагаўся Раман, залезшы на верхнюю полку, адагнаць ад сябе розныя думкі, каб заснуць. Заплюшчыўшы вочы, ён уяўляў то сівога каня на поплаве, то хвалюючыя каласкі жыта - тое, што вучыла яго некалі маці на сон. І невядома, ці ад гэтых уяўленняў, ці ад роўнага і бесперапыннага грукату колаў цягніка, урэшце пад раніцу зніклі і конь, і жыта, і грукат. Раман здаўся на якія гадзіны. А тут і развіднела. Раман устаў і сеў ля акна.
Ужо не ўцякалі назад пагоркі з маладым сасняком, а нібы сустракалі яго ўсё гусцейшымі зараснікамі. Не знікаў дым ад паравоза ў бязмежную сіняву, а затрымліваўся лесам і хаваўся ў яго ігліцы.
«Вось здзівіцца Надзя, як убачыць мяне», - падумаў Раман. Ужо як-ніяк прайшло чатыры месяцы. Многа вады ўцякло з Сожа, і недзе ўжо Чорнае мора зрабіла яе горка-салёнай. Ды наогул: хто гэта рвецца на гэты поўдзень, не было б справы - Раман бы век не паехаў туды. Гэта ж ляжаш на беразе Сожа, трава, нібы косы дзяўчыны, мяккая, пяшчотная, пахучая, дае такую прыемную прахалоду. А лісточкі на лазняках, бярозках, алешніках - аксаміт, прыкладзі іх да ранкі - зацягнуць, загояць яе. А на поўдні - гэта толькі здзек рабіць над целам чалавека, якое прызвычаена да сваіх кліматычных умоў. Там жа амаль усё ў калючках.
Хіснуўся цягнік на стрэлках, засіпела пад вагонамі, і ён стаў. Куды ж цяпер Раману ісці? На пакойчык ён правы страціў, ды наогул па рашэнні райвыканкома можна было жыць толькі да заканчэння вучобы. Гэта добра, што Рамана паважалі гаспадары, і яны гаварылі заязджаць да іх як дадому. Можа, Роза цяпер пасялілася туды.
Раман ішоў на старое месца. Заняты пакой ці не заняты, некалькі дзён пражыве. Рыпеў пад нагамі снег, віхрыўся з завулкаў, сек у твар. Раман не сустрэў ні аднаго знаёмага аж да самага дома. І гэта лепш, бо пачаліся б распытванні, адкуль ды чаго. На парозе ўспляснула рукамі гаспадыня.
- Божа мой, хто да нас! Думалі, што зазнаўся і ніколі не наведае нас, старых.
- Ну, як гэта так, паблукаў па свеце і да вас, на той самы сук.
Гаспадары нічога не ведалі, дзе Раман. А ён усё збіраўся напісаць, але так і не сабраўся, і ўжо быў вырашыў, што толькі ў дні канікул зойдзе да сваіх гаспадароў.
Было гадзін дванаццаць. Толькі што прыйшоў аднекуль і Навум Майсеевіч. Пакуль яны гаманілі, гаспадыня падрыхтавала абед.
- Нешта ж тут і ў мяне ёсць. Я ж на вайсковых харчах пакуль. - Раман адкрыў чамадан і дастаў кансерву, сухароў, тры гронкі вінаграду.
За абедам Раман даведаўся, што Роза ўжо працуе адвакатам, жыве адна. Навум Майсеевіч бачыў Хведара, але і той не ведаў, куды Раман знік.
- Мы пасля цябе нікога на кватэру не пускалі, можаш ісці легчы на свой жа ложак і адпачыць, - сказаў Навум Майсеевіч пасля абеду.
- Дык вы яшчэ маю тую жалязяку не выкінулі?
- Можаш легчы на тую, дзе Роза спала.
- Ды не, мне ўсё роўна, я проста так сказаў.
У пакойчыку ўсё было на тых жа месцах, як і пакінуў Раман. Толькі са стала Надзіна фотакартачка перакачавала на тумбачку ў інтэрнат мараходкі. Раман хацеў узяць, але хлопцы папрасілі, каб пакінуў гэтую прыгажуню на тыдзень, бо яны звыкліся з ёю і ім будзе сумна без яго і яе. І Раман згадзіўся. Па дарозе ён ужо думаў, што дарэмна. Але, у крайнім выпадку, ён напіша пісьмо, і яны прышлюць.
Спаць не хацелася. І, напэўна, свайго рашэння, якое ўзнікла ў Рамана па дарозе, ён не здзейсніць. Надзя пісала, што ў парку на зіму пабудавалі закрытую танцавальную пляцоўку. І вось Раман хацеў пайсці туды сёння гадзін у сем вечара і схавацца дзе-небудзь у куточку. Надзя можа прыйсці на танцы, і ён убачыць, з кім, і паназірае за ёю. Вельмі ж усхвалявала яго яе апошняе пісьмо. Напісала так, што можна падумаць - сапраўды апошняе. Але ж калі пазнаёмілася з кім, дык прама б напісала, што яна ўжо Рамана не кахае і няхай ён забудзе пра яе. Або не адказвала б на пісьмы, і Раман бы зразумеў сам. Але думку, каб пайсці прасачыць за Надзяй, ён адхіліў. Заглянуў у сваю душу і зразумеў, што так зрабіць не зможа. Калі ён нават і ўбачыць там Надзю ці адну, ці з хлопцам, яму, напэўна, будзе больш сорамна, чым ёй. Ён, Раман, які марыў толькі на поўным давер'і будаваць свае адносіны да каханага чалавека, мог зрабіць такі недаравальны крок. Не, ён зараз жа будзе ў яе! І калі ўжо Надзя захоча на танцы, яны пойдуць разам.