- Далей не пайду.
Надзя глянула на яго і, прыпаўшы тварам на грудзі Раману, затрымцела ўся, заплакала.
Людзі, што праходзілі міма, пачалі са здзіўленнем азірацца. Раман не ведаў, што рабіць. Становішча ў яго было, нібы ў таго чалавека, які зрабіў крок на вузкую, хісткую кладку, а яму ў гэты час падаюць у руку штосьці дарагое і цяжкае. Раман паціху адхіліў Надзю ад грудзей, павярнуўся і пайшоў.
«Не магу гаварыць, хоць рэж, во дурань», - падумаў ён і, аблаяўшы самога сябе, пазбавіўся спазм. Яму нельга сустракацца з ёю, тым больш размаўляць. Не, няма больш на свеце такіх, як яна, і не трэба хваляваць сябе, ірваць душу на часткі. Яе для яго больш няма, а як усё здарылася - няхай застанецца невядомасцю. Ён толькі напіша ёй пра свае адносіны да таго, што здарылася, прыйдзе - і напіша. Ён апіша ёй пра ўсе свае мары, якія нарадзіліся ў час разлукі, пра тое, як думаў пабудаваць з ёй сціплае, але даволі шчаслівае жыццё, як думаў шчасце і гора дзяліць на дваіх. Ён з ёй не баяўся б нічога ў жыцці. А цяпер яму ўсё роўна, што з ім здарыцца і як будзе ўсё далей. Ён напіша ёй, каб толькі яна была шчаслівая. А Раман будзе лічыць яе сваёй сястрою. І хаця яны ні разу не паспрачаліся, але ў госці заходзіць нельга. І ўсё ён гэта зробіць дзеля яе шчасця, а каб лягчэй было і яму, ён пакіне гэты горад назаўсёды. І самае лепшае для яго цяпер тое, чаго Надзя так баялася - акіянскія туманы.
Заўтра Раман пойдзе да палкоўніка і скажа, каб не ламаў ён другую частку яго лёсу. Няўжо ён не ўвойдзе ў Раманава становішча? Няўжо ёсць афіцыйныя людзі, якія каханню іншых не надаюць ніякага значэння? А толькі крычаць, каб падкрэсліць разуменне прыроды чалавека, агульна, што яны за моцную сям'ю ў грамадстве. Палкоўнік не палічыўся з нясмелай Раманавай заявай, каб пакінуць яго на месцы, бо ў яго тут дзяўчына, якую ён кахае. І што палкоўнік зрабіў, па яго віне ў Рамана ўжо не стала часткі радзімы, і яму ўсё роўна, дзе цяпер быць. Цягі той не будзе да сваёй роднай Беларусі. Толькі заедзе іншы раз, каб наведаць сваіх бацькоў. Заўтра ён скажа палкоўніку, што паедзе толькі назад у мараходнае вучылішча. А зараз напіша Надзі пра ўсё тое, што ён думаў, прыйдзе да інстытута к канцу заняткаў і ўручыць ёй.
Раман дакладна не ведаў, у колькі гадзін заканчваюцца заняткі, і яму давялося таптацца зноў каля інстытута амаль гадзіну. Нарэшце студэнты высыпалі з будынка. Раман стаяў на супрацьлеглым баку вуліцы. Не спыняючыся, з інстытута выйшла Надзя і накіравалася на той жа тратуар, дзе яны ўдзень рассталіся. Раман чамусьці стаў брыдкім самому сабе. Навошта хадзіць, паказвацца лішні раз ёй і бачыць яе. Надзя не заўважыла яго, калі ён ішоў паралельна з ёю. І толькі, калі наўскасяк пачаў пераходзіць вуліцу, яна звярнула на яго ўвагу і сцішыла крок. Ён параўняўся з ёю.
- Вось тут усё, што я хацеў сказаць табе, - Раман працягнуў ёй некалькі складзеных лісткоў паперы.
Надзя ўзяла, разгарнула кніжку і паклала іх туды. І яны зноў пайшлі моўчкі. Раптам Раман заўважыў, што Надзя схамянулася, нібы стукнулася ў нешта нябачнае. Ён кінуў позірк уперад. Насустрач ім ішоў той чалавек, які ўчора сядзеў у куце побач з Надзяй. Невысокага росту, з выпучаным жыватом, ён рабіў уражанне, што не ідзе, а сунецца, шырокія калошы яго штаноў мялн тратуар. Надзя спынілася, Раман таксама, а ён, нібы нацэльваючыся схапіць перад сабой матылька, ступіў яшчэ некалькі крокаў насустрач ім.
- Я пайду, - напаўголаса сказаў Раман.
- Бывай, Рома, я ніколі цябе не забуду. - Яна працягнула Раману руку і заплакала.
Раман па-ястрабінаму глянуў на мужчыну, які стаяў побач з Надзяй. І адзінае, што Раман заўважыў у жаніха, гэта кроплю, якая вісела на канцы носа. Надзя яшчэ штосьці сказала, але Раман не разабраў што, бо ў яго імгненна мільганула думка: «Гэта брыда будзе цалаваць яе». Раман вызваліў сваю руку з Надзінай і, хутка сунуўшы яе ў кішэню, пайшоў. Метраў праз дзвесце ён выняў з кішэні невялікі пісталет і прачытаў надпіс, выбіты на варанёнай сталі: «Будапешт», неяк часта задыхаў, нібы ўцякаў ад каго, глянуў па баках і цяпер толькі апамятаўся, дзе ён і што з ім.
«Пранесла, добра, што той не стаяў наперадзе, калі ступіў я ад Надзі, а так бы здалося, што ён замінае...» - падумаў Раман і паклаў пісталет у кішэню.
Прайшла салаўіная ноч: гуло, звінела, шчоўкала ў галаве. Раман памыўся сцюдзёнай вадой і раніцай пайшоў да палкоўніка.
Пастукаў у дзверы.
- Ага, - пачуўся басісты голас.