- Добра, мы запоўнім на цябе яшчэ адзін узнагародны ліст, - сказаў Павел Іванавіч. - Думаю, што цяжэйшае ў цябе ўсё ззаду. Так, сынок?!
- Не, Павел Іванавіч, ці таму, што ўсё гэта было даўно, ці з якой іншай прычыны, не магу выказаць, але мне цяпер вельмі цяжка.
- Чаму? - здзіўлена паглядзеў на Рамана Павел Іванавіч.
- Жыццё неяк недарэчна склалася. Паеду вучыцца, але да вас назад не вярнуся.
- Ты штосьці скрываеш ад мяне, а?
- А што скрываць, калі ўсё пайшло марна.
- З такой вайны выйшаў здаровым, прыгожым, на ўзлёце... Мне не падабаюцца твае ноткі. Не разумею, з чаго гэта?
- Бачылі б вы маю дзяўчыну... Ай, навошта мне цяпер гэта прыгажосць, узлёт, узнагароды?
- Дык што здарылася?
- Замуж выходзіць.
Раман бачыў, як Павел Іванавіч стрымліваў усмешку, але заплюшчыў вочы і задумаўся, нібы пераўвасабляў сябе ў стан маладога хлопца. І не адважыўся сказаць што-небудзь кепскае на дзяўчыну. Хутчэй за ўсё ён скрыў сваю думку і, вытрымліваючы такт, запытаў:
- І доўга ты з ёй сустракаўся?
- Доўга.
- Яна ж напэўна кахала цябе. Ды я інакш і не думаю, - ледзь усміхнуўся Павел Іванавіч.
- Здаецца, так!
- Значыць, яна не па любві выходзіць. А гэта не моцны шлюб.
- Ёй і жыць цяжка было.
- Так, калі добрая дзяўчына, дык шкада, што з прычыны цяжкага становішча выходзіць замуж. І ты лічыш, што ў цябе цяпер цяжкае становішча?
- Так.
- Якое? Ты ж жаніцца не збіраўся, а думаў вучыцца пяць гадоў. Вось і пажыві пяць гадоў. Паглядзі навокал. Колькі згубілі ў час вайны сваіх мужоў, жонак, жаніхоў, нявест. Дык усе і нос павесілі? Сорамна, такі мужны хлопец, і якім я цябе бачу. Ідзі запоўні ўсе дакументы, выспіся добра, а заўтра яшчэ пагаворым.
Раман выйшаў з абкома з палёгкай на сэрцы. Ужо не шыпела так над галавой, не здаўліваў шыю ланцуг...
«Дык Павел Іванавіч другі сакратар, а ёсць і першы, можа б, той пазваніў палкоўніку, і мяне б адпусцілі ў мараходку. Напэўна, Павел Іванавіч палічыў дробязнай справай маё пытанне».
Нічога. Раман з задавальненнем паедзе ў сваю сталіцу на год. А можа, яшчэ зусім адмовіцца там ад мараходкі ды паступіць у юрыдычны інстытут. Роза гаварыла, што суд падпарадкоўваецца толькі закону. Тады Раману ніхто не будзе ўказваць, і ён будзе сам наводзіць парадак, нягледзячы ні на якіх там асоб. Галоўнае, быць самому сумленным, а сам пажыве, павучыцца, убачыць, што рабіць далей.