- Ну і як, знайшоў? - усміхнулася Надзя.
- Уяві сабе, што ў некаторай ступені так. Але ж перакананы, што каб я звязаў тады свой лёс з табой, дык, як кажуць, жыццё было б і ў акрываўленых сарочках найлепшым, бо я цябе вельмі моцна кахаў.
Надзя апусціла галаву і задумалася. Потым устала, адчыніла шафу, дастала адтуль пакуначак і паказала Раману.
У ім была кветачка ружы і яго апошняя споведзь. Раман з цікавасцю перачытаў сваё тварэнне.
- А ты ведаеш, някепска тады напісаў. Можа б, цяпер і слоў такіх не знайшлося. Бачыш, мне нічога іншага не заставалася, як прасіць, каб ты была, ну як табе сказаць, маёй сястрой.
- У мяне такое пачуццё і захавалася.
- Гэта вельмі добра, вельмі добра на цяперашні час. Бо я, грэшнай справай, думаў, што, каб паглядзеў раней кінафільм «Беспасажніца», мог бы парушыць свае братнія адносіны.
- О, які ты, - са штучнай крыўдай надзьмулася Надзя, і нечым даўнім павеяла з яе вуснаў. - А можа, гэта было б і лепш. Таму што я цябе вельмі шкадавала за твае беражлівыя і далікатныя адносіны.
- Не, калі гаварыць адкрыта, я мог бы тады цябе ўзяць з вяселля і завесці хаця б у той пакойчык, дзе я жыў?
- Я чакала ад цябе хоць бы аднаго слова. І каля інстытута, калі ты мяне сустракаў, думала, скажаш, што пойдзем. Перажылі б, напэўна, і добра было б. А потым атрымала ад цябе гэта пасланне, у якім ты пажадаў мне шчасця, і мне стала ўсё зразумела, як глядзіш ты на жыццё. Маці баялася, каб я не ўцякла з табой. Маўляў, людзей было б сорамна, і яна пасылала Касяка, каб сустракаў мяне.
Раман падумаў, але не выказаў, што магло б здарыцца з яе Касяком у час той сустрэчы.
- Я доўгі час нічога не ведала пра цябе, а потым Хведар сказаў, што ты закончыў у Менску юрыдычны інстытут. А чаму ты не юрыст?
- Выйшаў я з вайны, ты ведаеш, з чыстым сумленнем. А жыццё - складаная рэч. Яно б і не было такім складаным, бо само вучэнне, наша сістэма - добрыя, выключныя ў свеце, а вось усё гора ў тым, што некаторыя людзі, якія трапілі на пасады, адразу ж абюракраціліся, палічылі сябе выключнымі ўра-патрыётамі і пачалі зневажаць і церці сумленных. Я стаў з гэтым сутыкацца, заўважаць і асабліва ў вёсцы, калі прыязджаў да бацькоў, ды і чуў ад сялянскіх хлопцаў, якія вучыліся разам. Там часта карысталіся законамі хто як хацеў.
- Ну і як, ты наладзіў парадак?
- Я вырашыў, што больш карысці прынясу не на юрыдычнай пасадзе, а на журналісцкай. І для журналіста веданне юрыспрудэнцыі - неабходная справа.
- А я ў бальніцы працавала і біялагічны факультэт закончыла. Лічу сябе больш лекарам, чым настаўнікам. А гэта горш - ведаць пра ўсякія хваробы. Здаецца, што і сама хворая на многія з хвароб, і мяне гэта вельмі трывожыць. Крыху раней я значна лепш і адчувала сябе, і выглядала... - неяк задуменна сказала Надзя.
- Ну, што ты, такая сімпатычная, табе яшчэ трэба думаць аб прыгожым і добрым жыцці.
- Не, Раман, на мой лёс выпала самае для мяне страшнае - адзінота. Думала, выгадую сына і выйду з гэтага становішча, а яно запаланіла мяне яшчэ больш. Не было б у мяне такой душы, а толькі б існавала як фізіялагічнае стварэнне, я была б шчаслівая і ў такім стане.
- Так, а як жа прыгажуня Ліля жыве?
- У-у, добра, што ўспомніў. Мне так хацелася, каб ты ўбачыў яе некалькі гадоў таму назад. Змардаваная, выкручаная, нібы ануча, толькі па-ранейшаму вочы гараць. Махнула некуды ў Казахстан, кажуць, бацьку яе туды накіравалі. Лічу, што гэта таксама вынік адзіноты, да якой імкнуцца некаторыя жанчыны, яшчэ будучы замужам.
- Якія ўмовы ў наш час для стварэння прыгожай сям'і! Толькі праверце сваё каханне, звяжыце свой лёс, і будзе шчасце. Гэта не тое што ў нас, мы былі, як паэма называецца, «Босыя на вогнішчы»... Я гляджу, цяпер у цябе такія ўсе рэчы дарагія, нават крышталю колькі...
- Калі мы ўвайшлі, я крадком заўважыла, як ты паглядзеў на мае рэчы, і зразумела, што падумаў... Магу толькі дапоўніць твае думы, што ўсе гэтыя рэчы - мярцвячына. І не пойдуць яны за мною ў апошні шлях. Не думай кепска. Я ўсё-ўсё разумею.
- Што гэта ў цябе за ноткі песімізму?
- Нічога, нічога. Ведаеш, іншы раз хочацца нажом на іх выразаць словы, каб яны загаварылі, накшталт як выразае на стройнай асіне безадказна закаханы юнак: «Ваня раўняецца сэрцу з праткнутай стралой». Дык там жа жывое дрэва, яно гамоніць, яно цвіце. А тут глядзі, толькі ў адпаліраваных сценках кожны дзень цень свой акрэслены і бачу. А пайшла, дык і ён знік, хоць бы які адбітак і без мяне ўтрымлівалі, дык не. Была нейкая плынь у жыцці: бегала, крышталь шукала. Думала, што ў акружэнні прыгожых рэчаў будзе больш натхнёнае жыццё. Але заўважыла, што не, і я рашыла кінуцца ў навуку. Цяпер толькі засталося дысертацыю напісаць, абараніць... Хутка пап'ём чаю, пайду пастаўлю, - схадзіла ў кухню і працягвала гаварыць Надзя. - Я хачу на цябе і за сваім сталом паглядзець. Вось гэты дзень толькі і прыбавіцца ў шчаслівыя дні майго жыцця, а як іх было мала, калі не лічыць дзіцячых гадоў. Божа мой, калі мы з табой пазнаёміліся і каб у мяне тады былі вось такія плацці, як цяпер, здаецца, што шчасце хлынула б цераз край. Я ўпэўнена ў гэтым.