— Але.
У дарозе Паўлінка, у дарозе, Палажыла сярпок на парозе, Няхай бацька грошы мае, Жанцы наймае, У чыстае поле пасылае, Буйное жыта пажынае.— Паўлінка ўжо ў сенцах, прыгаршчамі жыта ва ўсе бакі сыпле, — прагаварыў Мацей.
Янка не адказаў. Хто ж там хаваецца? Няўжо нехта з гасцей? А калі?..
— Ведаю, чаму хаваецца, — парушыў маўчанне Мацей.
— Чаму?
— Хтосьці з гасцей у гумно залез, хоча Паўлінчын пасаг украсці. Давай у шчыліну паглядзім.
— У якую шчыліну?
— Каля дзвярэй ёсць, бярвенні рассохліся. Не раз мы з Алесяй глядзелі.
— Давай паглядзім, — пагадзіўся Янка.
Хлопцы ўкленчылі каля дзвярэй, зірнулі ў шчыліну і… аслупянелі. Вечка ў скрыні адчынена, а ў ёй сядзіць цётка з барадой.
— Э-э-э… — вырвалася ў Мацея.
Цётка з барадой прыгнулася, пацягнула вечка. Яно глуха стукнулася аб скрыню.
У дарозе Паўлінка, у дарозе, Палажыла сярпок на парозе…—спявалі дзяўчаты і маладзіцы.
Янка моўчкі стаяў на каленях. Краечкам вока ўбачыў: з хаты выйшла Паўлінка. На галаве вянок з зеляніны. Ясь побач. Высокі, прыгожы. На шапцы кавалачак чырвонай стужкі, зялёная галінка руты. За Паўлінкай і Ясем ідуць шаферы, свацця, сват. Вось падышлі да вазоў. Паўлінка вешае на дугу зеляніну, рознакаляровыя стужкі, чырвоныя хусцінкі.
Янка ўстаў, прыхінуўся да сцяны. За сцяной — руку працягнуць — скрыня, цётка з барадой у скрыні сядзіць.
Няхай бацька грошы мае, Жанцы наймае, У чыстае поле пасылае, Буйное жыта пажынае.Спяваюць дзеўкі і маладзіцы, стараюцца. Не ведаюць, хто ў скрыні. І як цётка з барадой там памясцілася? Можа, павыкідала пасаг?
— Чаго сталі?
Янка ўзняў вочы. А-а-а, хлопцы-шаферы. Напэўна, па скрыню прыйшлі, на воз панясуць. Панясуць… Цётку з барадой панясуць! Вось дык пасаг! Як сказаць, каб не скумекала, каб не пачула? Пачуе — выскачыць, накінецца…
— Яначка, чаго маўчыш? — падаў голас Мацей. — Уцякайма!
Мацей бокам, бокам і на агарод. Янка ж, ледзьве варочаючы языком, праказаў:
— У скрыні…
— Чаго блытаешся пад нагамі? Ведаем, што ў скрыні.
— Там…
— Не замінай, хлопец.
Не даюць слова сказаць. Нясуць. Ужо нясуць. Нядаўна па балоце гойсала. Цяпер нясуць.
— В-ведаеце…
— Не круціся пад нагамі.
Не хочуць слухаць. Як сказаць? З чаго пачаць?
— Яначка, уцякай. Я ляманту нараблю, — данёсся Мацееў голас.
— Там… Тут…
— Ой, хлопец, не ляпай пустое, бо як з цапа сарвецца, то й галаве дастанецца.
— У скрыні…
— Ведаем, што ў скрыні.
Не слухаюць. А ці казаць цяпер? Відаць, позна. Спруцянеюць, калі гэтая пачвара вылезе.
— Ох і цяжкая скрыня!
— Не разам на гару: паціхеньку, памаленьку.
— Бач, колькі пасагу ў Паўлінкі!
— Можа, камення наклала?
— Ты што! Не бачыў, як ткала радзюжкі?
— Прываліла Ясю шчасце.
Панеслі. Да воза. Кажуць, што шчасце Ясю прываліла. Такога шчасця і самаму лютаму ворагу не пажадаў бы.
— Гэ-э… Здаецца, барабаніць нехта.
— У сундуку барабаніць?
Ужо барабаніць цётка з барадой. Не вытрывала. Не даспадобы, што нясуць. Па балоце хочацца ёй гойсаць…
— Апускайце. На зямлю апускайце.
— Чаму?
— Барабаніць…
— Выла-азіць…
— Ой, лю-юдцы-ы!..
— Разбягайце-э-ся-я!..
Дзе ж Антон?
Прыціхла вёска пасля Ясевага вяселля. Нават песні перасталі спяваць. То тут, то там чулася: «Васіліск… Пярэварацень… Цётка з барадой…» Куды згінула гэтая цётка з барадой, ніхто не ведаў. Нібы скрозь зямлю правалілася. Што ж, у той дзень кожны ратаваўся як мог.
Аднаго разу, калі Янка, Алеся і Мацей сядзелі каля хаты, падышоў да іх Ясь.
— Сумуеце?
— Сумуем, — прызналася Алеся.
— Цяпер і ў лес не сходзіш, — дадаў Мацей.
Ясь, апусціўшы галаву, сказаў:
— І стрэлы каля вушэй свісталі, і дзідамі хацелі дастаць — не баяўся. А гэтае страшыдла ўбачыў… Э-эх!
— Не адзін ты спалохаўся, — прамовіў Янка. Ясь быццам сам сабе праказаў:
— Мінулаю восенню крэпасць Велюёну ваявалі. Не было страху ў вачах.
— А хто ў паход вадзіў? — запытаў Мацей.
— Князь Гедымін. Ціхі наедзе — бойкі наскочыць. Так і ён. З наскоку хацеў узяць крэпасць. А крыжакі па нас з рушніц. Упаў князь Гедымін, не ўбярогся.
— Чаму вы гэтую крэпасць ваявалі? — пацікавілася Алеся.
— Яна здавён была нашаю, ахоўвала правы бераг Нёмана. Ды два леты назад аблажылі яе крыжакі, праламалі сцяну, уварваліся. Усіх, хто абараняў, выразалі. Хіба маглі мы яе аддаць?