Мы ішлі як назаўтра трэба. Чаго спяшацца? Куды? На вуліцах, напэўна, пыл ляжыць. На далоню, не меней. Напэўна, усё парасло бур'яном, крапівою. І мы будзем лазіць па бур'яне, па крапіве. А вакол спяць людзі, жывёлы. І лясны конік спіць. Прыляцеў, каб паспяваць, і заснуў.
— Ігнат, можа, горад не зачараваны? Нехта ж пасеяў жыта. Дый вядзьмак не паслаў бы глядзець на сонных, — прамовіў Пятрусь.
— Глянь! Па вуліцы дзядзька на возе едзе! — усклікнуў я.
Так, па вуліцы, якая вяла ў горад, нейкі дзядзька пхнуўся на коніку. У мяне адразу адлягло ад сэрца. Людзі не спяць. Не зачаравалі іх. Можна падысці і прывітацца з імі.
— Пабеглі! — крыкнуў я.
Што за людзі?!
Вось і горад. Вуліцы вузкія, вымашчаныя бярвеннямі-плашкамі. Некаторыя бярвенні згнілі, паламаліся. То там то сям вялізныя дзіркі, быццам хто знарок павыкопваў раўчукі. У хатах то шчыт выбіты, то комін валіцца набок, нібы стары струхлелы грыб баравік.
— Ігнат, хто тут жыве? — запытаўся Пятрусь.
— Лайдакі,— адказаў я.
А што мог сказаць яму? Я яшчэ не бачыў, каб так жылі людзі. У сваім горадзе, а нібы не ў сваім. Нібы ворагі, чужынцы.
Ззаду затарахцеў воз. На возе сядзеў мужчына, да самых вачэй зарослы барадою. Ён вёз мяшкі, няйначай як з мукою.
— Добры дзень, — прывітаўся я.
Мужчына нават галаву не павярнуў. Махнуў пугай і паехаў далей.
— Добры дзень, — ужо мацней сказаў я. Зноў ні слова ў адказ. Сядзіць, надзьмуўшыся.
Быццам я не прывітаўся, а абразіў яго.
— Можа, ён не чуе? — пытаюся ў Петруся. Пятрусь памахаў галавою.
— Ну і ну!
А барадач у адказ:
— Дугу гну.
Выходзіць, чуе. Чаму ж не адказаў на прывітанне? Можа, у іх так заведзена?
— Дзядзька, як называецца ваш горад? — гукнуў Пятрусь.
Мужчына махнуў пугай, ды раптам пярэднія колы воза праваліліся, заселі між гнілых бярвенняў. Конь стаў, нібы яго знячэўку тузанула за лейцы нечая магутная рука.
— Халера! — вылаяўся барадач і сцёбнуў каня пугай. — Но-о… Но-о…
Конь напяўся, тужачыся, а цяжкі воз ні з месца. Барадач зноў пугай. Сядзіць нерухома, бы статуя, нокае, як сонны, сцёбаючы пугай.
— Хопіць біць каня, — не вытрываў я.
— Буду біць, пакуль не выцягне. Дам і ў хвост і ў грыву, — спакойна сказаў барадач.
— Конь і да вечара не выцягне.
— І буду біць да вечара.
Вось табе і на! Да самага вечара. Хіба рука не адваліцца? Няўжо перад людзьмі не брыдка?
— Вам не шкада каня? — запытаў я.
— Не-а. Не маё.
— А муку куды везяце?
— Дамоў.
— Дык яна ж ваша.
— Усё не маё.
Ён жа як сам не свой. Муку вязе дамоў, а кажа, што не ягоная. Можа, адной клёпкі ў галаве не стае? Страчаюцца.
— Пуга ваша? — пацікавіўся Пятрусь.
— Не дуры галаву. — Барадач сцёбнуў пугай, і конь, ірвануўшы, чаго мы з Петрусём ніяк не чакалі, выцягнуў воз. Колы патарахцелі па бярвеннях.
— Гэты яздок не чалавек, а калода, — прагаварыў Пятрусь. — Хоць бы з воза злез.
— Такі палянуецца муху з носа сагнаць. Прывык бібікі біць, — сказаў я.
Відаць, мы доўга перамывалі б костачкі барадачу, ды з намі параўнялася жанчына сярэдніх гадоў. Яна, апусціўшы галаву, паволі сунулася па вуліцы.
— Добры дзень, — прывітаўся Пятрусь. Жанчына нешта мармытнула пад нос і пайшла.
— Трэба запытацца ў яе, як горад называецца, — сказаў Пятрусь.
Мы дагналі жанчыну, пайшлі побач. Думалі, што азавецца, пацікавіцца, хто мы, адкуль. Не. Нешта пад нос мармыча.
— Як называецца ваш горад? — не сцярпеў Пятрусь.
— Горад.
— Проста горад?
— Проста горад.
Што ж яна кажа? Як жа называюць сябе гэтыя людзі? У нас ёсць слонімцы, гарадзенцы, менчукі… Няўжо яны проста гараджане? Не ў Слоніме, не ў Гародні, не ў Менску нарадзіліся, а проста ў горадзе. Дык гэта як у агародзе.
— Чаму ў вас на вуліцах так мала людзей? — пацікавіўся я.
— Я павінна іх з хат выносіць? Дзе хто хоча, той там і сядзіць, — незычліва буркнула жанчына.
Што ж выходзіць? Людзі ў хатах сядзяць, пазачыняўшыся? Дык яны нібы краты. Няўжо святла баяцца?
Пятрусь тыцнуў пальцам, паказваючы пад ногі.
— Вуліцу адрамантавалі б. Можна галаву скруціць. Калі б выйшлі талакой, то давялі б да ладу.
Жанчына махнула рукою.