— Стойце, — гукнуў Зігфрыд, звяртаючыся да нашых вояў.— У нас вашы дзеці. Яны заложнікі. Знішчым. Я загадаў.
Нашы воі сталі.
— Дзе дзеці? — крыкнуў бацька. Рыцар у адказ:
— Не скажу. Назад.
— Дзе дзеці? — зноў крыкнуў бацька.
— Назад. Інакш…
Спярша Ясь, а пасля і бацька павярнулі коней назад. Зігфрыд, азіраючыся, стаў даганяць сваіх. Яны ўжо пад'язджалі да лесу.
Заложнікі
Не думаў Янка, што яны з Мацеем застануцца жывыя. Зграяй наляцелі на іх крыжакі. Асабліва гэты, са шрамам, стараўся.
— Пан Зігфрыд, я закалю іх!
Зігфрыд скінуў шлем. Галава лысая, што бубен. На лысіне хоць боб малаці. Па твары пот ручаямі цячэ. Увесь у гразі. Страшна глядзець. І іншыя не прыгажэйшыя. Наставілі зіркачы.
— Я закалю іх! — крыжак са шрамам выхапіў мізерыкордзію — востры кароткі нож.
Янка ўспомніў: такі нож ёсць у Яся. Казаў Ясь, што ім рыцары дабіваюць параненых. «Няўжо і нас?» — падумалася.
Крыжак са шрамам узмахнуў мізерыкордзіяй, скрывіў ва ўсмешцы вусны.
— Дзядзечка, не трэба, — пралепятаў Мацей.
— Дзядзечка? — вылупіў бельмы крыжак. Янка, хоць і ў самога каленкі трэсліся, ступіў наперад, затуляючы Мацея. Помніў: старэйшы брат як другі бацька.
— Дзядзечка…
— Дзядзечка?..
Янка (неяк само сабою ў яго вырвалася) чужым драўляным голасам прагаварыў:
— Мой татка прыйдзе і даб'е вас. Крыважэрац правёў рабром далоні па горле.
— Мы твайго татку вось так. Як і цябе.
— Хопіць, — прагугнявіў Зігфрыд. — Заложнікі яны.
Крыжак са шрамам ашчэрыўся.
— Закалю!
І іншыя загудзелі, нібы патрывожаныя пчолы ў дупле. Штосьці лапочуць, бельмы вылупіўшы.
— Яны хочуць нас забіць, — скрывіўся Мацей.
— Не бойся, — шапнуў яму Янка. — Наганяюць страху.
Хацелася неяк падтрымаць, не мог глядзець, як калоціцца Мацей. Сам ён даўно зразумеў, што яны не жартуюць. Хіба жартуе воўк, выбіраючы ахвяру?
Невядома, што было б, калі б не Зігфрыд. Ён гучна прагергетаў, бы аддаючы каманду. Крыжакі ўраз сціхлі, а гэты, са шрамам, схаваў мізерыкордзію.
Атрад з аглядкай падаўся ў лясныя нетры. Мацей і Янка ішлі побач. Ззаду, падганяючы, ехаў крыжак са шрамам. Прасоўваліся павольна, абмінаючы балоты, бураломы. Здаралася, што трапляўся ручай. Янка і Мацей басанож брылі па сцюдзёнай вадзе, якая крапівою-жыгучкаю апякала ногі. Кружыліся авадні, сляпні, балюча тнулі. Асабліва даставалася коням. Яны аж шалелі, кідаліся ўбок. Некаторыя з крыжакоў паціху бурчэлі.
«Чаму яны такія ненажэрныя? — думаў Янка. — Хоп, хап, цап. Багацце ў вачах. Рукі ёсць. Хіба яны толькі для таго, каб мячы трымаць?»
Успомнілася, як вучыў бацька: «Ёсць у нас і меч, і лук, і дзіда. Але даражэй саха, серп, каса. Так нам наша душа падказвае. Зямлі кланяйся ніжэй, будзеш да хлеба бліжэй».
«Чаму ж у гэтых не так, як у нас? — разважаў Янка. — Яны ж таксама людзі. Таксама на нас падобныя. І твары, як у нас, і рукі, і ногі, як у нас. Усё чалавечае».
Зноў успомніліся бацькавы словы: «Так нам наша душа падказвае».
«А якая ж душа ў іх? — падумаў.— Ці такая, як у нас? Ці падобная?»
Усплыў у памяці хлеб, загорнуты ў белы ручнік, на якім выступалі чырвоныя кроплі-кропелькі. Скаланула.
— Душа не такая, — прамовіў уголас.
— Ты чаго? — запытаў Мацей.
Янка не прызнаўся, пра што падумалася.
— Проста так. Мацей пажаліўся.
— Рукі баляць.
— І мне баляць. Цярпі.
— Не магу.
— Пацярпі. Татка нас вызваліць і рукі развяжа.
Нейкі час усе валакліся моўчкі. і, нібы гром, пачуўся немы крык. Ад такога крыку валасы дыбам на галаве становяцца.
Янка памкнуўся наперад і аслупянеў. Пярэдні крыжак разам з канём праваліўся ў балота, на вачах яго засмоктвала дрыгва. Зніклі рукі, зніклі плечы, толькі галава, здаецца, з-пад зямлі вылазіць. «А-а-а!» — павёўшы вачыма, заверашчаў на ўсё горла.
Крыжакі загергеталі, насцярожліва пазіраючы на балота. Зігфрыд сцёбнуў каня і паехаў. Атрад крыжакоў крануўся за ім.
Бралася на вечар, калі крыжакі спыніліся. Назбіралі сухога ламачча, запалілі. Гарэлі бяздымныя вогнішчы. Крыжакі, грэючы спіны, грызлі асушкі, нібы сабакі, кожны свой.
— Есці хочацца, — сказаў Мацей. Янка падсунуўся да яго.
— Бачыў, які ў іх хлеб? Бачыў, што на ручніку?
— Бачыў.
Пачало цямнець. Тухлі, дагаралі вогнішчы, мігаючы вугельчыкамі.
Да крыжака са шрамам падышоў Зігфрыд.
— Будзеш вартаваць. Нас і дзяцей. Сказаў так і знік у цемры. Нібы здань.
Ноч чорнымі крыламі атуліла лес. Спяць крыжакі, выбіліся з сіл, мелодыі насамі выводзяць.