— Ага, — прастадушна пацвердзіла Алена Стэфанаўна. — Праўда, як у бібліятэцы.
— Ды хоць бы прыгожыя былі, а то нейкія патрапаныя, — працягвае бацька. — У майго прыяцеля вунь як паглядзіш — адна да адной, што ў колер, што ў вышыню. Спецыяльна падбірае.
— Тата, — умяшаўся я. — У яго ж лёгкая літаратура, а тут — сур'ёзныя даследаванні. Тут нават дарэвалюцыйныя кніжкі ёсць. Алене Стэфанаўне ад дзеда дасталіся. Ён у радстве нейкім быў з Каліноўскімі.
Глянуў на мяне бацька так, нібыта шылам наскрозь пранізаў.
— Гэта добра, што ты тут вучышся. Можа, і ў інстытут паступіш, — падкалупнуў.— Я, праўда, інстытутаў не канчаў, але жыву — дай бог усякаму!
Ён адным махам садраў фальговы корак з бутэлькі, разліў у чаркі жанчынам, а сабе папрасіў шклянку.
П'е ён шклянку, а я гляджу на Ірчыну маці і думаю, што мужная яна жанчына: хударлявая, крыху жаўтаваты твар, сама ў чорнай сукенцы з нейкім карункавым каўнерыкам сядзіць насупраць майго продка і, не міргпуўшы вокам, глядзіць, як ён тую шклянку вялізнымі глыткамі выпаражняе! А той пачынае выдурняцца, спецыяльна з сябе разыгрывае, як ён гаворыць, «простага чалавека»: рот даланёй падцёр, крэкнуў.
— Ну то што, свацця, — пачынае, — як будзем дзяцей жаніць?
— Як? — перапытвае Ірчына маці.— Звычайна. Хай сабе жэняцца. Толькі дзе жыць ім — не ведаю. Тут, як бачыце, не павярнуцца. Ім жа блага.
— Дзе жыць — гэта пасля. Перш-наперш — як быць з вяселлем?
— А што вы маеце на ўвазе?
Алена Стэфанаўна пачала нервавацца: бачу, чырвань праступіла на шчоках.
Мая мама сядзіць — ні гу-гу. Ды і што яна скажа?
— Грошыкі маю на ўвазе, — гне далей бацька. — Вяселле грошай перш-наперш патрабуе.
— У мяне ёсць, — прамармытала Алена Стэфанаўна, — трыста рублёў на кніжцы.
— Трыста рублё-ёў? — працягнуў бацька. — Не, даражэнькая. Сёння гэтым не абыдзешся. Калі палічыць гасцей — і вашых і нашых, — то набіраецца за сотню. Па дзесятцы на кожнага — і то тысяча. А тут дзесяткай не абыдзешся. Вяселле!
— Навошта ім такое вяселле? Хай лепей паедуць куды-небудзь удваіх. На Каўказ, па лермантаўскіх мясцінах…
— Лермантаў пачакае! Мне перад сваімі нялоўка, калі будзем вяселле сынава рабіць як жабракі. Але і сам не хачу на сабе ўсё несці. Адразу дамовімся: расходы папалам!
Бачу, ад гэтых ягоных слоў Ірка пачала ёрзаць на крэсле і шчокі ў яе таксама расчырванеліся, а вочы зрабіліся калючымі, як быццам у кожнай зрэнцы вытыркнулася іголачка.
— Бацька, — кажу, — не трэба пра гэтыя тысячы. Паклічам сяброў, самых блізкіх родзічаў — і досыць.
— А ты маўчы! — абсек ён мяне. — Нашто тады ўсё жыццё стараюся? Хай хоць цяпер паглядзяць, хто такі Іван Скобіч!
— Іван Вікенцьевіч, — ціхутка кажа Ірчына маці.— Нашто нам гэтыя разлікі? Давайце не будзем жыццё ім з самага пачатку труціць…
Пачуў я гэты ціхенькі голас, глянуў у Ірчын бок — і мяне ўсяго закалаціла: ах, як нядобра ўсё атрымліваецца! Але прывык бацьку слухацца, і як хачу што сказаць — язык ажно аднімаецца.
— Гэта чым жа труціць? — закіпеў і бацька. — Калі я хачу, каб усё па-людску было, то гэта — труціць? Я ім дабра жадаю! Хачу, каб і яны капейчыну якую атрымалі ад гасцей. Сам буду лічыць. У канвертах! Хай хто толькі паскупіцца! I ты, свацця, не скупіся — пазыч, калі няма.
— Не магу я пазычаць, — гэтак жа ціха гаворыць Алена Стэфанаўна.
— Чаму?
— Таму што калі што якое са мной здарыцца, то ёй, — яна кіўнула на Ірку, — пазыку аддаваць. Не хачу ёй на шыю такі хамут ускладаць.
— На маю шыю яго жадаеце ўскласці?! Падхапілася тут Ірка і нечакана для ўсіх бацьку майму на дзверы паказвае:
— Вон адсюль!!!
Аслупянелі ўсе. Цішыня… Бацька мой, вушам не верачы, устае, устае… і за ім усе ўстаді.
— Гэта ты мне кажаш? — пытаецца ён.
— Вам, вам кажу! — крычыць Ірка. Пабялела яна, як палатно, вочы блішчаць. — Ідзіце вон адсюль! З вашымі грошамі, з вашым вяселлем!
— Пайшлі, Сымон, — кінуў мне бацька і да дзвярэй пайшоў.— Вы яшчэ прасіць будзеце, і яна пабегае. Такімі хлопцамі не кідаюцца…
I тут я адчуў — усё, канец! Пайду адсюль за ім — не бачыць мне Іркі ніколі. Не будзе яна бегаць, не, а я ж пасля ўсё жыццё без яе, як воўк, выць буду…
— Не, бацька, — кажу (а язык мой, як жорны, варочаецца, калі мукі і зерня там занадта). — Я з імі застаюся.
Імгненне мы з ім у вочы адзін аднаму глядзелі. Ніколі не забуду той хвіліны, паміраць буду, не забуду, дальбог! Пасля ён выйшаў.
Ён выйшаў, а я застаўся.
I вось цяпер едзем мы з Іркай па БАМ, бо не заставацца ж нам на прыватнай, тым болей, не хочацца нікому тлумачыць, што з дому пайшоў.