Чартыхаючыся, Сурмач аддрукаваў чацвёртую копію нешчаслівае долі вершаў і ў раздражнёным душэўным стане ўварваўся ў рэдакцыю. З суровым тварам, не вітаючыся і не зважаючы на гутарку рэдактара аддзела паэзіі з нейкім наведвальнікам, перадаў яму Васіль з рук у рукі свой рукапіс. Затым дзелавіта дастаў з кішэні блакнот і запісаў, як таго рэдактара велічаць, а таксама спытаўся, калі яго рукапіс маецца быць прачытаны. Рэдактар, нягеглага выгляду пажылы мужчына, паабяцаў прагледзець яго не раней як праз месяц, спасылаючыся на завал матэрыялам.
Што ж – месяц дык месяц. Крыху выпусціўшы пару, Сурмач развітаўся і рушыў да выхаду.
Няцяжка здагадацца, што і праз месяц, і праз два вершы не былі прагледжаны звышзанятым рэдактарам аддзела паэзіі. Гэтаму перашкаджалі: то нарада секцыі паэзіі ў Доме літаратара, то пасяджэнне Прыёмнай камісіі, то падрыхтоўкі да шматлікіх вечарын у гонар юбілеяў усялякіх заслужаных літаратараў, то зноў завал матэрыяламі, то нарэшце хвароба рэдактара.
Праз тры месяцы тэлефоннай вайны з непадступным тоўстым часопісам (і папярэдніх паўгода галаватлуму) Сурмач такі дабіўся аўдыенцыі па сваіх вершах.
Пачуццё, з якім ён сёння ішоў у гэтую агорклую рэдакцыю, было не з прыемных. Звычайная інжынерная логіка падказвала, што не кіем, то паленам – усё ж тым самым дрэвам – яго адтуль вытураць. Тая ж логіка гаварыла, што да сузор’я імёнаў, якія нязменна з’яўляюцца на старонках гэтага самавітага выдання, і якія ён зазнаў яшчэ па школьных падручніках, яго маленькая зорачка ніякім чынам не можа дапасавацца. Да таго ж за гэтыя дзевяць месяцаў завочнай барацьбы меў грэх Васіль паказаць брацельніку, далёка не першаму літаратару Беларусі, свае творчыя набыткі. Вынік, як мы ведаем, быў несуцяшальны. Яшчэ не тое, мабыць, урэжуць яму літаратурныя зубры… Але – назваўся чортам, то й лезь у пекла.
…У кабінеце, куды завітаў Васіль, сядзеў той жа нягеглага выгляду дзядзька гадоў пад шэсцьдзесят, што і мінулым разам. Па ўсім відаць, ён не быў завалены справамі, бо чытаў за сталом з дапамогай акуляраў газету. На адным краі стала ляжаў тонкі стосік аркушаў, на другім стаяла прысадзістая аляпаватая попельніца. У цэлым кабінет рабіў дваістае ўражанне: відавочныя прыкметы колішняга дабрабыту тут спалучаліся з агульным заняпадам “развальных” часін. Памяшканне было яўна разлічана не на аднаго рэдактара. Аб гэтым сведчылі чатыры нятанныя сталы-блізняты, мяккія крэслы ўздоўж сцен. Між іншым, сцены былі абшыты вагонкай. Але ўсё, акрамя стала пажылога рэдактара, здавалася як бы безгаспадарным, заняпалым. На трох астатніх сталах беспарадкава ляжала рознае начынне, часопісы, скруткі грубай паперы. Вагонка дужа пажоўкла і месцамі ўчарнела. Усё гэта, а таксама абажуры пад высокай столлю, было пакрыта гожым налётам пылу.
– Добры дзень! – прычыніўшы за сабой дзверы, бадзёра прамовіў Сурмач.
Дзядзька няспешна адарваў вочы ад газеты і зірнуў паверх акуляраў на госця.
– Дабрыдзень… – вяла і не надта прыветліва сказаў ён, і ў яго падслепаватых вачах з’явілася законнае пытанне: маўляў, з кім маю гонар…
– Я Васіль Сурмач, – ганарліва адрэкамендаваўся хлопец, наблізіўшыся да рэдактара, – мы з вамі дамаўляліся на сёння.
Каля стала, з супрацьлеглага ад дзядзькі боку, стаяла адмысловае крэсла для наведвальнікаў. Але паколькі запрашэння сесці Сурмач не пачуў, то і застаўся стаяць у нейкай няёмкай позе. Камячыў у руцэ вязаную шапку. Дарэчы, ад рэдактара моцна тхнула таннымі папяросамі, кашуля яго была не зусім свежая, а пінжак добра вынашаны.
– Так-так, помню-помню, – прытрымліваючы адной рукой дужку грувасткіх акуляраў, не зводзіў вачэй з Васіля дзядзька.
Сам рэдактар быў, відаць, невялікага росту, і яму досыць высока даводзілася задзіраць галаву.
– Дык слухаю вас, – нарэшце адклаўшы газету ўбок, па-настаўніцку прамовіў рэдактар.
– А што мяне слухаць? – недаўменна адказаў Сурмач. – Там жа… усё напісана было…
– Так-так, – загадкава хмыкнуў рэдактар. – Ну што ж, пачнём… вось з чаго…
Ён нетаропка залез у правую шуфляду і выцягнуў на свет божы да болю знаёмы Васілю рукапіс. Паклаў ад сябе праваруч і забарабаніў пальцамі па стальніцы.
– Вы мне адкажыце: ці чытаеце вы наш часопіс? – здалёк пачаў хітры рэдактар.
– Але. – Васіль адразу западозрыў падвох.
– Ага! І слаўненька, – ажывіўся рэдактар, сашчапіў пальцы рук і моцна хруснуў косткамі. – І скажыце вы мне, малады чалавек, што там на апошняй старонцы напісана?
Сурмач наморшчыў лоб.
– Дык там жа… ну, там пра аўтарскія рукапісы нешта…
– Во-во! – ахвотна пацвердзіў дзядзька. – А каб не быць галаслоўным, шаноўны… як вас?