Толькі цьмяна, як у хваравітым задушлівым сне, вярзлося Васілю, што сядзеў быццам бы ён у нейкай альтанцы, што страляў цыгарэты ў прахожых, што станавілася шкада выкінутага рукапісу, што марна зазіраў ён у прыдарожныя урны, што нават парываўся ісці ў рэдакцыю набіць твар свайму крыўдзіцелю. Усё гэта было досыць туманна, але адначасова рэальна і неадчэпна. Такі брыдкі стан на мяжы ўяўнасці і явы можна параўнаць з галюцынацыямі вар’ята, альбо здаровага чалавека, які з-за бяздзейнасці прадрых удзень некалькі гадзін, вечарам законна лёг спачываць, але сапраўдны сон не бярэ, а скрозь бязважкую смугу паўзабыцця нібы насамрэч наведваюцца да яго знаёмыя постаці.
Але рэчаіснасць сур’ёзная штука. Яе жорсткія законы зладжаны так прадумана і ўдала, што здатныя вылечыць самую цяжкую дэпрэсію. І лекі гэтаму зноў жа: штуршкі, знявагі, холад і голад.
Каля крамы “Універсам” праходзіла дужа ажыўленая гарадская магістраль, знаходзіўся тралейбусна-аўтобусны прыпынак, рад гандлёвых кіёскаў, і таму тоўпілася вялікая колькасць грамадзян. Занесены нялёгкай у гэтае месца Васіль накіраваўся да шапікаў па цыгарэты, чамусьці не ўпадабаў гатункі, якія меліся ў продажы, і пайшоў паспытаць шчасця ва “Універсаме”. Там, зразумела, выбар тытунёвых вырабаў быў значна бяднейшы, чым у прыватных гандляроў, і праз колькі хвілін Васіль выходзіў на вуліцу ва ўзмоцненым раздражненні духу. Як на бяду, аступіўся на апошняй прыступцы ганка і патрапіў у не вельмі глыбокую, але гразкую лужыну. Ратуючы раўнавагу цела, няшчасны вершаскладальнік незнарок апырскаў брыдкай жыжкай акаляючых яго людзей, але не думаў прасіць прабачэння і рушыў наперад. Ззаду далятала неадабральная гамана, выкрыкі абурэння. Апанаваны думамі аб сваім набалелым, хлопец не зважаў на гэта.
Аднак праз некалькі крокаў нехта рашучы тузануў яго за плячо і адначасова схапіў за каўнер, намагаючыся спыніць. Сурмач, моцна здзіўлены такім паваротам, тут жа абярнуўся. Перад ім у беспарадкавым асвятленні ад вітрын, рэдкіх ліхтароў і вокнаў жылых дамоў вырысавалася такая карціна: малайцаватага выгляду, але худы і нізкарослы дзядзька гадоў трыццаці пяці і відная кабета прыкладна такога ж узросту. Жанчына трымала дзядзьку пад руку і была на паўгалавы за яго вышэйшая. Абое апрануты па апошняй модзе.
– Ты што, не чуў, як я цябе аклікаў?! – сурова і самаўпэўнена выкрыкнуў нізкарослы мужык высокім голасам і тыцнуў указальным пальцам Сурмачу ў грудзі.
– А што такое? – у шчырым недаўменні зверху ўніз пазіраў на дзядзьку Васіль.
– Ён яшчэ пытаецца, хамула! – ускінуўся пеўнем нізкарослы, звяртаючыся да сваёй спадарожніцы. – Напаскудзіў – і наўцёкі? – Ён ізноў сунуў палец у Сурмача.
– Ды што вы, уласна кажучы, хочаце? – Праўда ж, Васілю было зараз не да яго.
– Вось нахаба! Яны цяперака ўсе такія, – кіўнуў мужык сваёй сяброўцы, яўна казырачыся перад ёй. – Ён не разумее! То я табе растлумачу зараз. – Ён адвёў рукой полу свайго скуранога плашча, адарваў левую нагу ад долу і ўказаў на ніз калашыны. – Ты гэта бачыш?!
– Штаны як штаны. – Сурмач пачынаў разумець, што, відаць, трохі абляпаў гэтага зуха па выхадзе з крамы, але тое выглядала такой драбязой у параўнанні з уласнымі праблемамі, што выдавала проста на нешта надуманае і неістотнае – на глупства.
– Гэй! Ты са мной не жартуй, скаціна! – рыкнуў дзядзька і таргануў за адварот Васілёвай курткі. – Вылізваць будзеш! Я цябе ракам пастаўлю, малакасос!
Збоку гэта падавалася смешным і незвычайным, таму на іх пачалі азірацца людзі. Некаторыя прыпыняліся і з цікаўнасцю чакалі развязкі.
– Так, шаноўны спадару, – як мага спакойна вымавіў Сурмач. – Па-першае, я не піў з вамі на брудэршафт, і таму вы мне не тыкайце. Па-другое, шыбуйце сваёй дарогай – яй-бо, у мяне зараз паганы настрой.
– Што?! – нізкарослы захліпнуўся ад лютасці, страсянуў з сябе руку спадарожніцы і зверам кінуўся на Васіля, які быў прынамсі на галаву за яго вышэйшы.
– Пеця! – жаласна віскнула жанчына, падазраючы нядобрае.
І не памылілася.
Яе гарачы сябар ударам нагі выбіў дыпламат з Сурмачавых рук і тут жа ўчапіўся аберуч за каўнер непрыяцеля. Намагаўся душыць.
– Морду развалю, падла! – чулася шматлікім цікаўным даўка-лютае хрыпенне нізкарослага нападніка. – Прасі прабачэння! На каленях! Ты мне новыя штаны купіш!
…Далібог, Васіль не хацеў яго біць. Але ў той момант, калі храбры дзядзька з нездаровай злосцю сіліўся ўпіцца хлопцу ў горла, ягоны бляклы твар, уся яго натапыраная маленькая постаць жахлівым чынам перастварыліся ў Сурмачавай свядомасці ў вобраз адзінага сапраўднага ворага – душыцеля літаратуры, цемрашала Івана Іванавіча. Уся гнятлівая крыўда, увесь боль і роспач, якія безвыходна выношваліся ў паэтавай душы цягам апошніх дзвюх гадзін, знайшлі сабе неспадзяванае выйсце.