Выбрать главу

Троцкі вымагае ад Зіноўева выступлення ў прэсе, і той друкуе ў «Рабочем пути» фарысейскую заяву, якая таксама, па сутнасці, з'яўляецца пацвярджэннем таго, пра што яны напісалі з Каменевым.

«Па шэрагу абставін я вымушаны адмовіцца зараз ад падрабязнага адказу на палеміку. Скажу толькі, што сапраўдныя мае погляды па спрэчным пытанні вельмі далёкія ад тых, якія аспрэчвае т. Ленін. Далучаючыся да ўчарашняй заявы т. Троцкага ў Петр. Савеце раб. і салдацкіх дэпутатаў, я думаю, што мы цалкам можам самкнуць рады і адкласці нашу спрэчку да больш спрыяльных абставін».

Была праведзена моцная «апрацоўка» членаў ЦК, каб не прыняць ленінскае патрабаванне аб выключэнні штрэйкбрэхераў з партыі. Нават Сталін пахіснуўся. У прыпісцы «Ад рэдакцыі» пад заявай Зіноўева Сталін напісаў: «Мы ў сваю чаргу выказваем надзею, што зробленай заявай т. Зіноўева (а таксама заявай Каменева ў Савеце) пытанне можна лічыць вычарпаным. Рэзкасць тону артыкула т. Леніна не мяняе таго, што ў асноўным мы застаёмся аднадумцамі».

Гарачы і пыхлівы Каменеў, «абражаны» вызначэннямі, якія даў Зіноўеву і яму Ленін, падаў заяву аб выхадзе з ЦК.

Аднак гэта быў блеф, танная дэманстрацыя чалавека без гонару і сумлення. Нікуды штрэйкбрэхер не пайшоў, бо гэта было нявыгадна Троцкаму, аслабляла яго пазіцыі.

Увечары дваццаць чацвёртага кастрычніка, калі Леніна не было яшчэ ў Смольным, Троцкі, верны сваёй натуры, сваёй тактыцы, сам, нікім не ўпаўнаважаны, выступае ў ролі «кіраўніка паўстання». Ва ўсялякім разе, яму здалося, што ён кіруе. У сапраўднасці ён рабіў толькі тое, што заўсёды ўмеў рабіць — збіраў па тэлефоне інфармацыю і груба крычаў на камісараў Ваенна-рэвалюцыйнага камітэта, якія стаялі на чале баявых атрадаў, гатовыя ісці ў бой.

Як «кіраваў» Троцкі паўстаннем, можна ўявіць і па тым, што адзіным яго памочнікам у тую ноч, які не адступаў ні на крок, быў Каменеў — той, што за колькі дзён выдаў ворагу план наступлення, зрабіў здраду, за якую расстралялі б у любой арміі.

Троцкі і Каменеў вельмі актыўнічалі ў той дзень.

Пратакол пасяджэння ЦК данёс дзве прапановы Каменева.

Першая: сёння без асобай пастановы ЦК ніводзін член ЦК не можа пайсці са Смольнага. Нібыта ўсё правільна: адказны момант! Але адна акалічнасць: Леніна не было яшчэ ў Смольным і не многія ведалі, дзе Ільіч. Ці не хацеў «тактык» Каменеў, ведаючы дысцыплінаванасць Леніна, такой пастановай вымусіць яго дабірацца ў Смольны ў час, калі на вуліцах яшчэ поўна было Казакаў, юнкераў, шпіёнаў Керанскага?

Другая прапанова Каменева: у выпадку разгрому Смольнага мець апорны пункт на «Аўроры» і развесці масты, каб выйсці ў заліў.

Ён думаў не аб перамозе — аб разгроме і аб тым, каб у выпадку паражэння з найменшай небяспекай, пад аховай матросаў і гармат крэйсера пакінуць поле бою, уцячы ў Фінляндыю ці Швецыю.

Ленінскі план паўстання ажыццявіўся. Рэвалюцыя перамагла. Ленін у такі рашучы момант асабліва дбаў пра адзінства партыі, таму пад націскам групы Троцкага згадзіўся, каб рэкамендаваць Другому з'езду Саветаў Старшынёй ЦВК Каменева. Але займаў гэты высокі пост штрэйкбрэхер адзін тыдзень.

У крытычны момант наступлення Керанскага на Петраград, юнкерскага мяцяжу ў сталіцы і жорсткіх баёў у Маскве Вікжэль (саюз чыгуначнікаў) звярнуўся з ультыматыўным патрабаваннем аб стварэнні новага ўрада з удзелам усіх дэмакратычных партый — «ад бальшавікоў да народных сацыялістаў уключна». Гэта значыла — з удзелам меншавікоў, эсэраў і ўсіх тых, што памагалі контррэвалюцыі, Керанскаму. На чацверты дзень Кастрычніцкай рэвалюцыі Вікжэль меў яшчэ сілу, пад яго кантролем былі чыгункі і тэлеграф. Па тэлеграфе ён выступіў са зваротам «Усім, усім, усім!» — і пагразіў, што калі яго ўмовы не прымуць, то будзе спынены рух на ўсіх чыгунках. Забастоўка паставіла б у цяжкае становішча пралетарыят Масквы, якому трэба было неадкладна памагчы рэвалюцыйнымі часцямі. Ленін гэта разумеў, як ніхто.

«Перагаворы павінны былі быць як дыпламатычнае прыкрыццё ваенных дзеянняў...» «Трэба прыйсці на дапамогу масквічам, і перамога наша забяспечана»,— сказаў Уладзімір Ільіч на пасяджэнні ЦК.

Але штрэйкбрэхеры заставаліся штрэйкбрэхерамі, іх цягнула на змову са згоднікамі, з буржуазіяй. Каменеў, Зіноўеў, Разанаў, Рыкаў, Нагін, Мілюцін выступілі за стварэнне так званага «аднароднага сацыялістычнага ўрада». Утварылася новая апазіцыя. Меншавікі і эсэры, акрыленыя падтрымкай Каменева, Зіноўева, іншых згоднікаў, патрабавалі спыніць супраціўленне войскам Керанскага, утварыць урад без Леніна і... Троцкага.